گفتوگۆیەکی دیکە لەگەڵ وەهابییەڪان
دەڵێن:ئەگەر مەولود خێر بووایەت ئەوە پێغەمبەر️(ﷺ) و صەحابەڪان دەیانڪرد.وەڵام: سەرەتا ئەم برادەرانە پێویستە خۆیان یەڪلا بڪەنەوە، داخۆ ڪردەوەی صەحابەڪان دەبێتە بەڵگە یاخود نا، چونڪە ڪارو ڪردەوە هەیه ڪە هاوەڵان ڪردوویانە بەڵام ئەمان بەبیدعە و حەرامی دەزانن، بۆ نموونە:❶،[الشیخ ابن تیمیة]دەربارەی کاروکردەوەی سەلەف دەڵێت:«زۆرێڪ له زانایانی سەلەف و خەلەف شتێڪیان وتووە یان ڪردووە ڪە بیدعەیە، ئەمەیش یان لەبەر ئەوەی وا گومانیان بردووا فەرموودە لاوازەڪان بەهێزن، یان لەچەند ئایەتێڪ وا تێگەیشتوون ڪە لەحەقیقەتدا وانەبووە، یان لەبەر بۆچونێڪی تایبەتی خۆیان ڪە لەو بابەتەدا دەق هەیە بەڵام بەوان نەگەیشتووە».
سەرچاوە:(مجموع الفتاوی لابن تیمیة ج19 ص191، طبع بامر خادم الحرمین الشریفین الملك فهد بن عبدالعزیز آل سعود، تحت إشراف وزارة الشؤون الإسلامیة والاوقاف والدعوة والإرشاد).❷.[الشیخ صالح الفوزان] دەڵێت:«هیچ بەڵگەیەڪ لەسەر ماچڪردنی قورئان نییە، و هەندێڪ له صەحابەڪان ڪردوویانە بەهۆی ئیجتیهادی خۆیانەوە بووە، بەڵڪو ئەمە ئیشی جاهل و نەزانەڪانە».
سەرچاوە:گرتە ڤیدیۆیەڪ، لەڕێگای ئەم لینڪەوە بیبینین:(https://youtu.be/vTf-5R9v5So?si=95zHwqVNvGVOEeST).❸.[الشیخ ابن عثیمین] دەربارەی وەصیەتەڪەی صەحابی بەڕێز [عمرو بن العاص] دەڵێت:«ئەمە ئیجتیهادی صەحابەیەڪە، وەرناگیرێ، چونڪە پێچەوانەی هیدایەتی پێغەمبەرە️ﷺ».
سەرچاوە:(شرح رياض الصالحين لمحمد بن صالح العثیمین ج4 ص562).❹.[محمد حسن عبدالغفار] دەڵێت:«شافیعی و باوڪی شافیعیش هەڵەیان ڪرد»، و لە جێگەیەڪی دیڪە دەڵێت:«ئەگەر ئەبو بەڪریش وابڪات ئەوە ئینڪاری لێدەڪەین و دەڵێین: ئەبوبەڪر هەڵەی ڪرد».
سەرچاوە:گرتە ڤیدیۆیەڪ، لەڕێگای ئەم لینڪەوە بیبینین:❺.هەروەها دیسان [الشیخ ابن تیمیة] دەربارەی نوێژڪردنی پێشەوا [عبدالله بن عمر] لەو جێگایانەی پێغەمبەر️ ﷺ نوێژی لێی ڪردووە، دەڵێت:«ئەوە ڪردەوەی صەحابەیەڪە، و بیدعەیە، و ئەمە زیاتر بە ڪاروڪردەوەی جولەڪە و نەصرانییەڪان دەچێت، و ڕێگە خۆشڪەرە بۆ شیرڪ».
سەرچاوە:(اقتضاء الصراط المستقیم لمخالفة اصحاب الجحیم لابن تیمیة ج2 ص278 ـ 279، دار اشبیلیا للنشر والتوزیع، سنة 1419هـ ـ 1998م).خۆشەویستان ئەمانەی ڪە بینیتان سەرانی فیڪری وەهابییەتن، ڪە نەڪ ڪاروڪردەوەی صەحابەڪان بەحوججە نازانن و ڕەدی دەڪەنەوە، بەڵڪو بەبیدعە و ڕێگەخۆشڪردن بۆ شیرڪ لەقەڵەمێ دەدەن، و ئەمەی بینیتان مشتێڪە لەخەرمانێڪ، ڪەوابێت بۆچی وەهابییەڪان تەنیا مانگی مەولود بیریان دێتەوە بڵێن بۆچی صەحابە مەولودیان نەڪرد؟!، دەی خۆ ئەوان هیچ ڕێزێڪ بۆ ڪاروڪردەوەی صەحابەڪان دانێن ئەسڵەن.هەروەها خۆشەویستان ئەگەر تەماشای ڪاروڪردەوەی هاوەلان بڪەین، دەبینین بەفیعلی سەلماندوویانە ڪە هەر ڪارێڪ پێغەمبەر️(ﷺ) نەیڪردبێت، مانای وانییە گومڕایی بێت و ئیتر دروست نەبێت موسڵمانان بیڪەن، هەر بۆ نموونە چەند بەڵگەیەڪ دەهێنمەوە:❶.ڪاتێڪ لە جەنگی یەمامە قورئان خوێنێڪی زۆر شەهیدڪران، [پێشەوا عمر رضي الله عنه] لەوە ترسا ڪە لە جێگا و شوێنەڪانی دیڪه قورئانخوێنی دیڪه بڪوژرێن و زۆربەی قورئان بفەوتێت، بۆیە پێشەوا عومەر وای بەباش زانی ڪە قورئان ڪۆبڪەنەوە لەنێو مصحفدا، بۆیە [پێشەوا ابوبڪر] فەرمووی:«ڪیف افعل شیئا ما لم يفعله رسول️ اللهﷺ» واتە:چۆن شتێڪ بڪەم ڪه پێغەمبەری خودا️(ﷺ) نەیڪردووە، [پێشەوا عمر]ـیش فەرمووی: سوێند بەخوا ئەم شتە خێر و چاڪەیە، تاوەڪو خودا سینگی پێشەوا ئەبوبەڪری فراوان ڪرد و داواڪەی [پێشەوا عمر]ـی قبوڵ ڪرد، بەهەمان شێووە ڪاتێڪ بە [پێشەوا زید بن ثابت] وترا قورئان ڪۆدەڪەینەوە، ئەویش فەرمووی:چۆن شتێڪ دەڪەن ڪە پێغەمبەری خودا(️ﷺ) نەیڪردووه؟!، تاوەڪو خودا سینەی ئەویشی فراوان ڪرد و بە ڪارەڪەیان ڕازیبوو.
لەم فەرموودەیە دوو شت ڕوندەبێتەوە:
هاوەڵان ڪارێڪ دەڪەن، و بەڕوونی دەڵێن ڪە پێغەمبەری خودایش️(ﷺ) نەیڪردووه، بەڵام چونڪە خێر و چاڪەیە دەسبەرداری نابن.هاوەڵان پێیان وایە هەر ڪارێڪ پێغەمبەری خودا️(ﷺ) نەیڪرد، مانای وانییە حەرام و گومڕایی بێت.سەرچاوە:(صحیح البخاري، کتاب فضائل القرآن، باب جمع القرآن، برقم 4986).❷.پێشەوا [السائب بن یزید] دەفەرمووێ:«له زەمانی پێغەمبەرﷺ و ابوبڪر و عمر ـ ڕەزای خوایان لێ بێت ـ بانگدانی ڕۆژی هەینی لەوڪاتە بوو ڪە ئیمام لەسەر میمبەر دادەنیشت، بەڵام له خیلافەتی عثمان بن عفان ـ ڕەزای خودای لێ بێت ـ ڪاتێڪ خەڵڪی زۆربوون، پێشەوا عثمان فەرمانی ڪرد له ڕۆژی هەینیدا بانگی سێیەم زیاد بڪرێت لەناوچەی الزوراء، و ئەم ڪارەیەش جێگیربوو، و خەڵڪ شوێنی ڪەوتن».
سەرچاوە:(صحیح البخاري، کتاب الجمعة، باب التأذين عند الخطبة، برقم 916).تێبینی:بانگی سێیەم مەبەستی بانگی دووەمی هەینییە، چونڪە قامەتیشی بەبانگ ناوبردووە، واتە دوو مانگ و قامەتێڪ لە زەمانی [پێشەوا عثمان] دراوە، ڪە یەڪێڪ لە بانگەڪان پێشەوا عوسمان زیادیڪرد.هەروەها پێشەوا [ابن عبدالبر المالكي] دەربارەی ئەم ڕوداووە دەفەرمووێ:«بانگی یەڪەمی ڕۆژی هەینی نەمزانیووه جیاڕایی هەبێت لەسەر ئەوەی ڪە یەڪەمین ڪەس الامام عثمان دایهێنا».
سەرچاوە:(التمهید للامام ابن عبدالبر 10/247).ڪەوابێت وەڪو بینیمان [الامام عثمان] ڪردەوەیەڪی داهێنا ڪە لەپێش ئەو نەبوو، هیچ یەڪێڪیش لە هاوەڵان دژی نەوەستایەوە.❸.پێشەوا [ابو هریرة ـ رضي الله عنه ـ]دەفەرمووێ:«ڕۆژانە دوانزە هەزار جار استغفرالله دەڪەم».
سەرچاوە:(حلیة الأولیاء لابي نعیم الأصبهاني 1/383).هەروەها پێشەوا [ابن حجر العسقلاني]دەفەرمووێ:«ابن سعد بەسەنەدێڪی صەحیح ڕیوایەتی ڪردووە له عكرمة ڪه پێشەوا ابو هریرة ڕۆژانە دوانزە هەزار جار سبحان الله دەڪرد».
سەرچاوە:(الإصابة في تمییز الصحابة لابن حجر العسقلاني 7/360).ڪەوابێت [پێشەوا ابو هریرة] ژمارەیەڪ زیڪری بۆخۆی دیاریڪردووە ڪه خودی ئەو ژمارەیە نەهاتووە ڪە پێغەمبەر️(ﷺ) كردبێتی، ئەتوانین بڵێین موبتەدیعە؟!، نعوذ بالله.❹.پێشەوا [عبدالله بن عمر ـ رضي الله عنهما ـ] لە حەجدا، هەندێڪ وشەی زیادڪردبوو له تەلبیە، ودەیفەرموو:«لبيك والرغباء الیك والعمل».
واتە:ڕووی خۆم لەتۆ ڪرد و هاتم، و هەموو پاڕانەوە و خۆزەلیل ڪردن و ڪاروڪردەوەیەڪم بۆتۆیە.
سەرچاوە:(مصنف ابن أبي شیبة، كتاب المناسك، في التلبية كیف هی؟، برقم 13646).هەروەها دەیفەرموو:«لبیك مرغوبا ومرهوبا إليك، لبیك ذا النعماء والفضل الحسن».
واتە: ڕووی خۆم لەتۆ ڪرد و هاتم، داواڪاری و ترسم هەر لەتۆیە، ڕووی خۆم لەتۆ ڪرد و هاتم ئەی خودای خاوەنی نیعمەت و فەزڵە چاڪەڪان،
سەرچاوە:(مصنف ابن ابې شیبة، کتاب المناسك، في التلبیة كیف هي؟، برقم 13645).❺.ڕیوایەت ڪراوە له پێشەوا [عبدالله بن مسعود ـ رضي الله عنه ـ] ڪە لە عەرەفەدا فەرموویەتی:«لبیك عدد التراب».
واتە:لەسەر پەرستنی تۆ بەردەوامم، و ڕووی خۆم لەتۆ ڪرد و هاتم بەقەد ژمارەی خۆڵەڪان.
سەرچاوە:(مصنف ابن أبي شیبة، کتاب المناسك، في التکبیر یوم عرفة افضل، أو التلبیة، برقم 15303).وەڪو بینیتان ئازیزان، ئەمانە هەمووی ڪاروڪردەوەی هاوەڵانن، ڪە لە دوای پێغەمبەری خودا️(ﷺ) ڪردوویانە، بەبێ ئەوەی بەگومڕایی بزانن، ڪەوابێت هاوەڵان وا تێنەگەیشتوون ڪە هەرشتێڪ پێغەمبەری خودا(️ﷺ) نەیڪرد، مانای وابێت حەرام بێت، چونڪە بەلانی ڪەم پێی وابووە ڪە ئەگەر ڪردەوەیەڪ دەقێڪی گشتی(عام) لەسەربێت ڤبوڵە و وەرگیراووە، و هەموو ئەو قسانەش ڪە لێیانەوە ڕیوایەت ڪراووە، پێچەوانەی ئەم بەڵگانەیە ئەوە حەمل دەڪرێتە سەر بیدعەی خراپ یان بیدعەیەڪ ڪە نەچێتە ژێز دەقێڪی گشتییەوە.ــــــــــــــــــــــــــــ
پاشان بێینە سەر وەڵامی بڕگەیەڪی دیڪەی وەڵامی گومانی وەهابییەڪان، دەڵێن مەولود پێغەمبەری خودا️(ﷺ) نەیڪردووە، ئەگەر خێر بووایە ئەو دەیڪرد، یان هاوەڵان دەیانڪرد چونڪە ئەوان دینیان زیاتر خۆشویستووە و زیاتر متبع بوون!وەڵام: دەتوانین وەڵامی ئەم گومانە لاوازە بدەینەوە بەچەندین خاڵ:❶.مەرج نییە هەر شتێڪ پێغەمبەری خودا️(ﷺ) نەیڪرد حەرام و گومڕایی بێت، چونڪە هاوەڵان دەیان شتیان لەدوای پێغەمبەری خودا(️ﷺ) داهێناوە، و بەبێ ئەوەی بەگومڕایشی بزانن، وەڪو بینیمان پێشەوا [ابو هریرة] ڕۆژانە 12هەزار زیڪری ڪردووە، و پێشەوا [ابن عمر] و [ابن مسعود] چەند وشەیەڪیان لەسەر تەلبیەی پێغەمبەر️(ﷺ) زیادڪردووە، لەڪاتێڪدا هیچ ڪام لە ڪردەوانە پێغەمبەری خودا️(ﷺ) نەیڪردوون، ئایا ئەمە مانای وایە ئەوان دینیان خۆشتر ویستبێت لە هاوەڵانی دیڪە؟!
بێگومان نەخێر.
❷.دوبارە ئەیڵێنەوە هەر ڪردەوەیەڪ پێغەمبەری خودا(️ﷺ) نەیڪرد مانای وانییە حەرام بێت، چونڪە ئێستا دەیان بابەتی نوێ هەیە ڪە دەقی تایبەتی لەسەر نییە، بەڵام زانایان ئیجتهادیان ڪردووە و حوڪمێڪی گونجاویان بۆی بینیوەتەوە، بۆ نموونە بابەتی زەڪاتی پاره و دۆلار، و بابەتی بانڪەڪان و دراوە ئەلیڪترۆنییەڪان و مامەڵە جۆربەجۆرەڪان، ڪە هیچ یەڪ لەمانە لەزەمەنی پێغەمبەر️(ﷺ) و هاوەڵاندا نەبووە، و هیچ دەقێڪی تایبەتیان لەبارەوە نەهاتووە، ئایا ئەڪرێ بڵێین قسەڪردن لەو بابەتانە له چوارچێووە شەرعییەڪەیدا بیدعەیە و گومڕاییە؟!
بێگومان نەخێر، چونڪە پێویستە حوڪمە شەرعییەڪەی ڕوون بڪەینەوە، تاوەڪو خەڵڪی لەپاشاگەردانی پارێزراوبن.
❸،قاعیدەیەڪی ئوسوڵی هەیە دەڵێت:«لا اجتهاد في مورد النص»، واتە:هەر بابەتێڪ دەقێڪی شەرعی لەسەر هەبووە، دروست نییه زانایان ئیجتیهادی تێدا بڪەن.
لە بەرامبەریشدا فەرموودەیەڪ هەیە، پێغەمبەری خودا️(ﷺ) دەفەرمووێ:«إِذَا حَكَمَ الْحَاكِمُ فَاجْتَهَدَ ، ثُمَّ أَصَابَ فَلَهُ أَجْرَانِ ، وَإِذَا حَكَمَ فَاجْتَهَدَ ، ثُمَّ أَخْطَأَ فَلَهُ أَجْرٌ».
واتە:ئەگەر دادوەرێڪ دادوەری بڪات، و ئیجتیهاد بڪات، ئەگەر ڕاستی بپێڪیت بێت ئەوە دوو پاداشتی بۆ هەیە، و ئەگەر هەڵەیش بڪات پاداشتێڪی بۆ هەیە.
سەرچاوە:(صحیح البخاري، کتاب الاعتصام بالکتاب والسنة، باب اجر الحاکم اذا اجتهد فاصاب او اخطأ برقم 6829).ڪەوابێت پێغەمبەری خوا️(ﷺ) دەرگای ئیجتیهادی دانەخستووە، ئەمەیش ئەوە ئەگەیەنێت ڪە دەیان بابەت هەیە دەقی تایبەت و ڕوونی(الخاص والصریح)ـی لەسەر نییە، چونڪە ئەگەر لەسەری بووایەت ئەوڪات ئیجتیهاد حەرام بوو، و پێویست بوو شوێنی دەقەڪە بكەوین.
❹.لەفەرموودەیەڪدا بەڕوونی ئاماژە بەوەڪراووە ڪە دەیان ڪردەوە هەن دەقی تایبەت و ڕونیان لەسەر نییە، و پێغەمبەری خوا(️ﷺ) بۆ ئوممەتەڪەی لێی گەڕاووە ئیجتیهادی تێدا بڪەن، ئەمەیش دەقی فەرموودەڪەیە:«أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، لَمَّا أَرَادَ أَنْ يَبْعَثَ مُعَاذًا إِلَى الْيَمَنِ ، قَالَ : " كَيْفَ تَقْضِي إِذَا عَرَضَ لَكَ قَضَاءٌ ؟ ، قَالَ : أَقْضِي بِكِتَابِ اللَّهِ ، قَالَ : فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فِي كِتَابِ اللَّهِ ؟ ، قَالَ : فَبِسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، قَالَ : فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فِي سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، وَلَا فِي كِتَابِ اللَّهِ ؟ ، قَالَ : أَجْتَهِدُ رَأْيِي وَلَا آلُو ، فَضَرَبَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ صَدْرَهُ ، وَقَالَ : الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي وَفَّقَ رَسُولَ رَسُولِ اللَّهِ لِمَا يُرْضِي رَسُولَ اللَّهِ"».
واتە:ڪاتێڪ پێغەمبەری خودا(️ﷺ) ویستی (معاذ) بنێری بۆلای خەڵڪی یەمەن، فەرمووی: ڪاتێڪ ڕوداوێڪت هاتە پێش چۆن دادوەری دەڪەی؟، ئەویش فەرمووی: بەڪتێبی خودا دادوەری دەڪەم، پێغەمبەر️(ﷺ) فەرمووی:ئەگەر لە ڪتێبی خودا بەدەستت نەڪەوت؟، ئەویش فەرمووی:بە سونەتی پێغەمبەری خودا️(ﷺ) دادوەری دەڪەم، پێغەمبەر(️ﷺ)ئەگەر لە سونەتی پێغەمبەری خودا️(ﷺ) بەدەستت نەڪەوت؟، ئەویش فەرمووی: بەبۆچوونی خۆم ئیجتیهاد دەڪەم و ڪەموڪورتیش نانوێنم، پێغەمبەری خودا(️ﷺ) دوایی بیستنی ئەم قسەیە دای بەسەر سینگی (معاذ)ـدا، و فەرمووی: سوپاس و ستایش بۆ خودا چونڪە نوێنەری پێغەمبەری خودای(️ﷺ) مۆفەق ڪرد بۆ ئەو شتەی ڪە پێغەمبەری خودا(️ﷺ) پێی ڕازییە.
سەرچاوە:(سنن أبي داود، كتاب الأقضية، باب اجتهاد الرأي في القضاء، برقم3592، و مال إلى القول بصحته غير واحد من المحققين من أهل العلم منهم الفخر البزدوي في "أصوله" والجويني في "البرهان"، وأبو بكر بن العربي في "عارضة الأحوذي"، والخطيب البغدادي في "الفقيه والمتفقه"، وابن تيمية في "مجموع الفتاوى"، وابن كثير في مقدمة "تفسيره"، وابن القيم في "إعلام الموقعين"، والشوكاني في "جزء له مفرد" خصصه لدراسة هذا الحديث، أشار إليه هو في "فتح القدير"، ونقل الحافظ في "التلخيص" ٤/ ١٨٢ عن أبي العباس ابن القاص الفقيه الشافعي تصحيحه كذلك).پێشەوا [ابن قدامة المقدسي] دەربارەی ئەم فەرموودەیە دەفەرمووێ:[ئەم فەرموودەیە ئوممەت قبوڵیان ڪردووە، بۆیە مرسل بوون زیانی پێ ناگەیەنێت].سەرچاوە:(روضة الناظر وجنة المناظر لابن قدامة المقدسي 2/170).و هەروەها [ابن القیم الجوزیة] لە ڪتێبی (إعلام الموقعین عن رب العالمین 1/155) فەرموودەڪەی وەرگرتووه و تەوجیهی ئیرسالەڪەی ڪردووە.ڪەوابێت لەم فەرموودەیه ڕوون بوەوە، ڪە دەیان بابەت هەیە دەقی تایبەنی لەسەر نییە له قورئان و سوننەت، و پێغەمبەری خودا(️ﷺ) لێی گەڕاووە تاوەڪو ئوممەتەڪەی ئیجتیهادی تێدا بڪەن، ئیتر چۆن دەڵێن هەر شتێڪ پێغەمبەری خودا(️️ﷺ) نەیڪرد بیدعە و گومڕاییە؟!❺.پێغەمبەری خودا(️ﷺ)دەفەرمووێ:«إن الله حد حدودا، فلا تعتدوها، وفرض لكم فرائض فلا تضيعوها، وحرم الأشیاء فلا تنتهكوها، وترك أشیاء من غیر نسیان من ربكم ولکن رحمة منه لكم فاقبلوها ولا تبحثوا فیها».
واتە:خودا ڪۆمەڵێڪ سنوری بۆ دیاریڪردوون مەیپەڕێنن، و ڪۆمەڵێڪ فەرزی بۆ داناون لەدەستیان مەدەن، و هەندێڪ شتی حەرام ڪردووە دەستیان بۆ مەبەن، و لەهەندێ شت گەڕاوە و باسی نەڪردوون بەبێ ئەوەی خودا لەبیری بچێت، تەنیا وەڪو ڕەحمەتێڪ بۆ ئێووە، قەبوڵی بڪەن و لێی مەكۆڵنەوە.
سەرچاوە:(معجم الکبیر للطبراني 1/216، والسنن الكبری للبیهقي، کتاب الضحایا، ما لم یذکر تحریمه ولا کان في معنی ما ذکر تحریمه مما یؤکل او یشرب، برقم 19725، والسنن للدارقطنی، کتاب الرضاع، برقم 4396، والستدرك علی الصحیحین للحاکم، کتاب الأطعمة، برقم 7114، وصححه ابن کثیر في تفسیره 3/207).گەشتینە ئەو ئەنجامەی ڪە هەر شتێڪ خودا و پێغەمبەر(ﷺ) باسینەڪردبوو، مانای وانییه گومڕایی بێت، بەڵام بەڕەهایش وەرناگیرێ، بەڵڪو ڪۆمەڵێڪ یاسا و ڕێسا(القواعد والضوابط) هەیە بۆ وەرگرتنی یان ڕەدڪردنەوەی، ڪە لێرە ناگونجێ باسی بڪەین، بۆ زانیاری زیاتر و بەڵگەی زیاتر لەم بارەیەوە دەتوانن تەماشای ئەم سەرچ️اوانە بڪەن:❶،البدعة الاضافیة للدکتور سیف بن علی العصری.
❷.مفهوم البدعة للدکتور عبدالإله العرفج.
❸.البدعة المحمودة للدکتور صلاح الدین الإدلبي.
❹.چەند بەڵگەیەڪ لەسەر هەبوونی بیدعەی چاڪ، م.احمد حسن حمد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
لەڪۆتایدا گومانێڪ ئەمێنیتەوە، ئەویش ئەوەیە: ئەگەر هەرشتێڪ لەدوایی پێغەمبەر(ﷺ) بڪرێت بەڕەهایی ڕەد نەڪرێتەوە، ئەی چی لەم فەرموودەیه بڪەین:«کل بدعة ضلالة وكل ضلالة في النار»، واتە:هەموو داهینراوێڪ گومڕاییە، و هەموو گومڕاییەڪیش بۆ ئاگره.وەڵام: دەتوانن وەڵامی ئەم گومانەش بدەینەوە بەسێ خاڵ:❶.ئەگەر بەڕووڪەشی ئەم دەقە وەربگرین، ڪێشەی زۆرمان ڕوبەڕوو دەبێتەوە، و ئەوڪات دەبێت زۆرینەی زانایانی سەلەف و خەلەف بەبیدعە و گومڕابوون تۆمەتبار بڪەین، و دەرگای ئیجتیهاد دابخەین و هەموو ئەو فەرموودە و ڪردەوەی هاوەڵانەش ڪە لەسەر ئیجتیهاد هاتووە لابەرین.
❷.ئەم فەرموودە لە ڕووی ڕوڪەشەوە گشتی(عام)ـە، بەڵام تایبەت(تخصیص)دەکرێ بەو بیدعانەی ڪە پێچەوانەی دەقی قورئان یان سونەتن، بە بەڵگەی ئەو فەرموودەیەی ڪە پێغەمبەری خودا(️ﷺ) دەفەرمووێ:«مَنْ أَحْدَثَ فِي أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ»، واتە: ئەوەی شتێڪ دابهێنێت لە دیندا، ڪە لەدین نەبێت ئەوە ڕەد دەڪرێتەوە.
لەم فەرموودەیە وەردەگیرێت ڪە ئەگەر شتێڪ دابهنێرێ لەدین بێت ـ واتە بچێتە ژێر ئایەتێڪ یان فەرموودەیەڪی گشتییەوە ـ ئەوە وەردەگیرێ، هەڕ لەم فەرموودەیه وەردەگیرێت ڪە ئەو فەرموودەیەی دەفەرمووێ:«هەموو داهێنراوێڪ گومڕاییە»، مەبەستی ئەو داهێنراوانەیە ڪه پێچەوانەی دەقەڪانی قورئان یان سونەتن، یاخود ناچنە ژێر هیچ دەقێڪەوە.
سەرچاوە:(صحیح مسلم، کتاب الاقضية، باب نقض الاحکام الباطلة ورد المحدثات الامور، برقم 3248).هەروەها پێشەوا [ابن حجر العسقلاني]دەربارەی ئەم فەرموودەیە دەفەرمووێ:«مەبەست بەوەی ڪە دەفەرمووێ ـ هەموو بیدعەیەڪ گومڕاییە ـ ئەوەیە ڪە بیدعەیەڪ دابهێنرێ هیچ بەڵگەیەڪی گشتی یان تایبەتی لەسەر نەبێت».
سەرچاوە:(فتح الباري شرح صحیح البخاري للامام ابن حجر العسقلاني 13/254).
بۆ بینینی بەڵگەی زیاتر لەبارەی تایبەتڪردنی فەرموودەڪە بە بیدعەی خراپ بڕوانە ئەم سێ سەرچاوەیە:
شرح صحیح مسلم للامام النووي(6/154).تهذیب الأسماء واللغات للامام النووي(3/22).فتح الباري شرح صحیح البخاري للامام ابن حجر العسقلاني (4/153)، (13/254).❸.پێشەوا [الشافع️ي] دەفەرمووێ:«داهێنراوەڪان دوو جۆرن، جۆرێڪیان پێچەوانەی قورئان یان سونەت یان ئەسەرێڪ یان ڪۆدەنگی زانایانە، ئەم جۆرەیان بیدعەیەڪی گومڕاییە، بەڵام جۆرێڪیان پێچەوانە نییە لەگەل هیچ یەڪێڪ لەمانە، ئەوە بیدعەیەڪی چاڪە».
سەرچاوە:(مناقب الشافعي للبیهقي 1/469، حلیة الأولیاء لأبي نعیم 9/113، وصححه ابن تیمیة في درء التعارض 1/249). ڪەوابێت پێشەوا [الشافعي] بەهەمان شێووە ئەو فەرموودەیەی تایبەت ڪردووە بە بیدعەیەڪ ڪە پێچەوانەی قورئان یان سونەت بێت، نەڪ بەڕەهایی هەموو بیدعەیەڪ ڕەد بڪرێتەوە.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ
دوای ئەوە گەشتینە ئەو ئەنجامەی ڪە هەرشتێڪ پێغەمبەر️(ﷺ) نەیڪردبێت مانای وانییە حەرام بێت، و هەموو بیدعەیەڪیش ڕەد ناڪرێتەوە، بەڵڪو تەماشا دەڪرێ، ئەگەر لەگەڵ شەریعەت یەڪی گرتەوە و چووە ژێر دەقێڪ یان چەند دەقێڪی گشتی ئەوە وەردەگێرێ و قبوڵڪراوە، ڪەوابێت ئایە یادی لەدایڪبوونی پێغەمبەر️(ﷺ) دەچێتە ژێر چی دەقێڪ؟وەڵام:یادی لەدایڪبوونی پێغەمبەر(️ﷺ) لەچەندین بڕگە و پێڪهاتە پێڪهاتووە، ڪە هەموو ئەو بڕگە و پێڪهاتانە دەقی گشتیان لە بارەوە هاتووە، بۆ نموونە:❶.لەیادی لەدایڪبوونی پێغەمبەر(️ﷺ) قورئان دەخوێندرێ، و پێغەمبەریش(️ﷺ) دەربارەی پاداشتی قورئان خوێندن دەفەرمووێ:«مَن قرأَ حرفًا من كتابِ اللَّهِ فلَهُ بِهِ حسنةٌ، والحسنةُ بعشرِ أمثالِها، لا أقولُ آلم حرفٌ، ولَكِن ألِفٌ حرفٌ ولام حرف وميمٌ حرفٌ».
واتە:هەرڪەسێڪ پیتێڪ لە قورئان بخوێنێت ئەوە چاڪەیەڪی بۆ هەیە، و هەرچاڪەیەڪ بەدە چاڪەی هاووێنەی خۆیەتی، ژن ناڵێم (الم) پێڪەوە پیتێڪن، بەڵڪو (الف) پیتێڪە، و (لام) پیتێڪە، (میم) پیتێڪە.
سەرچاوە:(أخرجه الترمذي برقم 2910 واللفظ له، وأبو نعيم في حلية الأولياء 6/263، والبيهقي في شعب الإيمان برقم 1983 باختلاف يسير).❷.لەیادی لەدایڪبوونی پێغەمبەر(️ﷺ) زیڪر و یادی خودا دەڪرێت، و خودا دەفەرمووێ:«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا».(الاحزاب:41).
واتە:ئەی ئەو ڪەسانەی بڕواتان هێناوە زۆر زیڪر و یادی خودا بڪەن.
❸.لەیادی لەدایڪبوونی پێغەمبەر(️ﷺ) سەڵاوات لەسەر پێغەمبەر(️ﷺ) لێدەدرێت، و پێغەمبەری خودا(️ﷺ) دەفەرمووێ:(مَن صلى عَلَيَّ واحدةً ، صلى اللهُ عليه بها عَشْرًا).
واتە: هەرڪەسێڪ سەڵاواتێڪم لەسەر لێبدات، خودا دە سەڵاواتی لەسەر لێدەدات.
سەرچاوە:(اخرجه مسلم في صحیحه برقم 408).❹.لەیادی لەدایڪبوونی پێغەمبەر(️ﷺ) خواردن دەدرێتە خەڵڪ، و پێغەمبەری خودا(️️️ﷺ)دەفەرمووێ:«أَفْشُوا السَّلَامَ، وَأَطْعِمُوا الطَّعَامَ، وَصِلُوا الْأَرْحَامَ، وَصَلُّوا بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَامٌ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلَامٍ».
واتە:سەلام بڵاو بڪەنەوە، خواردن بدەنە خەڵڪ، صیلەی ڕەحم بگەیەنن، شەونوێژ بڪەن لەوڪاتەی خەڵڪی نوستوون، دەچنە بەهەشت بەسەلامەتی.
سەرچاوە:(اخرجه احمد في مسندە، مسند الأنصار، حدیث عبدالله بن سلام رضي الله عنه برقم 23153، وابن ماجه في سننه، کتاب الاطعمة، باب اطعام الطعام برقم 3250). دەیان بڕگەی چاڪی دیڪە ڪه لەیادی مەولودا دەڪرێت، بەڵام بۆ ئەوەی بابەتەڪە درێژتر نەبێتەوە لێره ڪۆتایی دێنم، و هەرڪەسێڪیش تۆزێڪ ئینصافی هەبێت دڵنیام دوای خوێندنەوەی ئەم بابەتە دەگاتە قەناعەت ڪە یادی مەولود یادێڪی چاڪ و باش و پڕخێرە.
وەڵامی گومانەڪان دەربارەی مەولود 2
دەڵێن پێغەمبەری خودا[صلی الله علیه وسلم]لە 12ـی ربیع الاول وەفاتی ڪردووە ئیتر چۆندەبێ لەو ڕۆژەدا ئاهەنگ بگێڕن بەهۆی لە دایڪبوونی؟ یان دەڵێن ئەی بۆ تەعزیەی وەفاتەڪەیشی دووبارە ناڪەنەوە؟ یان دەڵێن یەڪدەنگی نییە لەوەی پێغەمبەری خوا[صلی الله علیه وسلم]لەو ڕۆژەدا لە دایڪ بووبێ ئیتر چۆن یادی مەولودی بۆ دەگێڕن؟
وەڵامەڪان:1.سەرەتا برای من ڕاستە هەندێک لە زانایان وتویانە لە 12 ربیع الاول وەفاتی ڪردووە، بەڵام ئەم قسەیە لاوازە، و ئیمامی ئیبنو حەجەری عەسقەلانی له کتێبی[فتح الباري بشرح صحيح البخاري 8/ 129]موناقەشەی ئەم بۆچوونەوەی کردووە و ئەوەی سەلماندووە کە هەڵەیە و زانایان نەقڵیان کردووە یەک لە دوای یەک، و سەلماندویەتی وەفاتی پێغەمبەر️ ﷺ له 2 ربیع الاول بووە و بەهەڵە کراوەتە 12.2.دواتر ڪه دەڵێن بۆ نایەن تەعزێ بگێڕن، ئەم قسەیە زۆر بەتاڵە، چونڪە لە قورئان ئەمرمان پێڪراوە یادی نیعمەت و خۆشی بڪەینەوە، وەڪو لە پۆستەڪانی ڕابردوودا بەڵگەم نووسی، بەڵام لەگەڵ ئەوەیشدا نەهیمان لێ ڪراووە ساڵانە یادی تەعزییە بڪەینەوە.3..گەر ڪۆدەنگیش نەبێت لەسەر ڕۆژی لە دایڪبوونی هیچ ڪێشە نییە، چونڪە جومهور لەسەر ئەوەن ڪە لەم مانگەدا له دایڪ بووە جا ئیتر بەدیاریڪراوی ڪام ڕۆژە هیچ ڪێشەیەڪ دروست ناڪات، دواتر هەر جومهوری زانایان پێیان وایە ڪە پێغەمبەری خوا️ ﷺ لە 12ربیع الاول لە دایڪبووە، بەم بەڵگانە:1.ئیمامی[محمد بن عمر الحضرمي الشافعي]دەفەرمووێ:[زانایانی مێژوو فەرموویانە پێغەمبەری خوا️ ﷺ له ڕۆژی دووشەممەدا و لە مانگی ربیع الاولدا لە دایڪبووه بە بێ جیاوازی، و زۆرینەیانش ئەفەرموون له 12ـی ربیع الاول بووە][حدائق الانوار ومطالع الاسرار في سیرة ڵلنبي المختار الباب الرابع في ذكر مولده الشریف 1 / 105] ...
2.[ئیمامی ئیبنو ڪەسیر]و[ئیمامی حەلەبی]ڕیوایەتیان ڪردووە لە [ئیمامی ئیبنو عەباسەوە ـ ڕەزای خوای لێبێت ـ]ڪەدەفەرمووێ:پێغەمبەری خوا️ ﷺ له 12ـی ربیع الاول له دایڪبووە، دوای نەقڵڪردنی ئەم قسەیە خودی [ئیمامی ئیبنو ڪەسیر] دەفەرمووێ:ئەم قسەیەی [ئیبنو عەباس]مەشهوورە لای جومهوری زانایان ...[السیرة النبویة 1/199 هەروەها السیرة الحلبیة] ...
دواتر وەڪو خۆشتان ئەبینن هەر لە سەرەتای ئەم مانگەوە تاڪو[ ڪۆتاییەڪەی یادی مەولود دەست پێ دەڪات، و ئەوەیش بزانن ڪە لەسەر وەفاتی پێغەمبەریش[صلی الله علیه وسلم]ڪۆدەنگی نییە و ئەسڵەن ئەو زانایانەی ڪە دەڵێن لەم ڕۆژەدا وەفاتی ڪردووە قسەڪانیان لاوازە و تەنیا لە پێش خۆیان نەقڵیان ڪردووه بەبێ وردبوونەوە هەڕ وەڪو [ئیمامی ئیبنو حەجەری عەسقەلانی]له ڪتێبە بەناو بانگەڪەیدا بەناوی[فتح الباري بشرح صحيح البخاري8/ 129]موناقەشەی ڪردوون وئەوەی سەلماندووە ڪە ئەوە هەڵەیە بوترێ لەو ڕۆژەدا وەفاتی ڪردووە.
4.بەڵا و ناخۆشی نابێتە هۆی ڪەمڪردنەوەی فەزڵی ڕۆژێڪ یان مانگێڪ ڪە نیعمەتێڪی تێدا هاتبێتە دی، بۆ نموونە پێغەمبەری خوا[صلی الله علیه وسلم]دەفەرمووێ:[مِنْ أَفْضَلِ أَيَّامِكُمْ يَوْمُ الْجُمُعَةِ ، فِيهِ خُلِقَ آدَمُ ، وَفِيهِ قُبِضَ][رواهـ احمد وابو داود والنسائي] ... واتە:گەورەترین ڕۆژەڪانتان ڕۆژی هەینییە، ئادەم تێدا دروسڪراوە، و لەو ڕۆژەیشدا ڕوحی ڪێشراوە و مردووە.شاهێدمان لێرەدا ئەوەیە، خەلقڪردنی بابە ئادەم لەم ڕۆژەدا بووە فەزڵ و گەورەیی بۆ ڕۆژی هەینی، بەڵام مردنی هیچی لەم فەزڵ و گەورەییە ڪەم نەڪردەوە، ئەگەر ڕۆژی هەینی بەهەر هۆڪارێڪی دیڪە بەفەزڵ و گەورە بێت بەڵام لێرەدا ئەوە گرنگە ڪە مردنی بابە ئادەم ـ ڪە مردنەڪەی یەڪێڪە لە بەڵاو موسیبەتەڪان ـ هیچێڪی لە فەزڵی ڕۆژی هەینی ڪەم نەڪردەوە ...
ڪەوابێ لە دایڪبوونی پێغەمبەری خوا[صلی الله عليه وسلم]لەم مانگەدا فەزڵ و گەورەییە بۆ مانگەڪە بەڵام وەفاتی هیچ لەم فەزڵ و گەورەییەی مانگەڪە ڪەم ناڪاتەوە.
ەڵامی گومانەڪان دەربارەی مەولود 5
ئایە یادی مەولود شیعەی فاطیمیەڪان دایان هێناوە ؟
وەڵام:
①.بنچینەی یادی مەولود لە قورئان و سونەت وەرگیراوە، وەڪو بەڵگەڪانیشم لە پۆستەڪانی ڕابردوو بۆتان نوسیووە، بۆیە گەر ئەوانیش ڪردبێتیان هیچ لە بابەتەڪە ناگۆڕێت، چونڪە شیعەی فاتیمیەڪان نوێژیان ڪردووە ئایە ئیتر ئەبێ ئێمە واز لە نووێژڪردن بهێنین چونڪە ئەوان ڪردوویانە؟!
②.ئەوانەی ڪە دەڵێن یادی مەولود شیعەی فاتیمیەڪان دایان هێناوە، قسەڪەی خۆیان دەگەڕێننەوە بۆ دوو ڪتێب ئەوەی من پێی گەیشتووم، ڪە ئەوانیش ڪتێبی[البداية والنهاية] دانراوی ئیمامی ئیبنو ڪەسیر، هەروەها ڪتێبی[اتعاظ الحنفا باخبار الخلفا]دانراوی ئیمامی المقریزی، سەرەتا لە ڪتێبی بیدایەو نیهایەی ئیبنو ڪەسیر هیچ شتێڪی وام نەبینی ڪە بڵێ یادی مەولود شیعەی فاتیمیەڪان دایان هێناوە، دواتر لەنێوان لەدایكبوونی ئیبنو ڪەسیر و ڕوخانی دەوڵەتی فاتمییەڪان نزیڪەی[130]ساڵ هەیە چونڪە دەوڵەتی فاتمییەڪان لە ساڵی [1171]ـدا ڪۆتایی پێهاتووە و ئیبنو ڪەسیر له ساڵی [1301]ـی زاینیدا لە دایڪبووە، هەروەها لەنێوان ئیمامی المقریزی و ڕووخانی دەوڵەتی فاتیمیەڪان نزیڪەی[200]هەیە چونڪە ئیمامی المقریزی لە دوای ئیبنو ڪەسیریش لە دایڪ بووە، ئیتر تێناگەم چۆن ئەم شتە وەردەگیرێ ؟، فەرموودەیەڪ سەنەدی نەبێت وەرناگیرێ، چ جای بگاتە مێژوو؟!
③.شەرت نییە هەر شتێڪیش فاتیمیەڪان ڪردبێتیان خراپ بێت، بۆ نموونە زانڪۆی ئەزهەر، سەرەتا شیعەی فاتیمیەڪان بنیادیان ناوە، بەڵام دواتر لە لایەن سەڵاحەدینی ئەیوبیەوە فەتح ڪراووە و ئەوە ماوەی چەندین سەدەیە مەڵبەندی زانست و علم و مەعریفەیە ...
④.ئیمامی ئەبو شامە ڪە مامۆستای ئیمامی نەوەوی بووە، قسەیەڪ دەڪات ڪە ئەم شوبهەیە بەجوانترین شێووە پوچەڵ دەڪاتەوە، و ئاماژە بەوە دەدات یەڪەمین ڪەسێڪ بە شێوەیەڪی زۆر بەرفراوان و گەورە یادی مەولودی ڪردۆتەوە پیاوێڪ بووە بەناوی [الشیخ عمر بن محمد الملا] ڪە پیاوچاڪ و خواناسێڪی خەڵڪی موسڵ بووە...[الباعث علی انڪار البدع 1 / 23]، لێرەدا بەم قسەیەی ئیمامی ئەبو شامە بەتەواوەتی شوبهەڪەیان پووچەڵ دەبێتەوە ڪە دەڵێن شیعەی فاتیمیەڪان مەولودیان داهێناوە ...
ـــــــــــــــــــــــــــــ
هەر شوبهەیەڪی دیڪە هەیە لەسەر یادی مەولود لە چاتەوە بۆم بنێرن تاڪو وەڵامی لەسەر بنووسم ان شاے الله ...
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق