خوێندنه‌وه‌یه‌ك بۆ خوێندنه‌وه‌ی ( د . محمد شحرور )
به‌شی یه‌كه‌م
به‌ڕێز ( د . محمد شحرور ) ئه‌و نووسه‌ره‌یه به بۆچوونه‌كانی خۆی ( حدث ) رووداوێكی به‌رپاكردووه له‌و سه‌رده‌مه‌داو خوێنه‌رانی دابه‌ش كردووه بۆ دوو به‌ره‌ی پێچه‌وانه‌وه‌و دژ به یه‌كتری له نێوان هه‌واداران و نه‌یارانی ؛ به‌ڵام هه‌وادارانێك سه‌رسام به‌و نووسه‌ره تاڕاده‌ی ده‌مارگیریی و ته‌قدیسكردن و نه‌یارانێك بێجگه له ره‌تكردنه‌وه‌ی هه‌ڵگری جنێودان و ناوزڕاندن و ته‌كفیر .
لێره‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌م سه‌ره‌تای خوێندنه‌وه‌ی خۆم به چه‌ند خاڵ ده‌ستثیده‌كه‌م و هیوادارم ده‌ستپێكی نووسینه‌كه‌م بێت :
لێره‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌م سه‌ره‌تای خوێندنه‌وه‌ی خۆم به چه‌ند خاڵ ده‌ستثیده‌كه‌م و هیوادارم ده‌ستپێكی نووسینه‌كه‌م بێت :
1. ( د . محمد شحرور ) به دیدی خۆی خوێندنه‌وه‌ی كردووه بۆ په‌یامی خودای گه‌وره و منیش به دیدی خۆم خوێندنه‌وه ده‌كه‌م بۆ خوێندنه‌وی ئه‌و نووسه‌ره .
2. خوێندنه‌وه‌ی من واتا : ( هه‌ڵسه‌نگاندن ، ره‌خنه‌گرتن ) كه‌واته : به‌وه‌ی ( راست )ه ده‌ڵێم ( راست )ه و به‌وه‌ی ( هه‌ڵه )یه ده‌ڵێم ( هه‌ڵه )یه و هه‌روه‌ها به ( پێكان ) ده‌ڵێم ( پێكان )ه به ( نه‌پێكان ) ده‌ڵێم ( نه‌پێكان ) .
3. تكا ده‌كه‌م له هه‌وادارانی ( د . محمد شحرور ) دوور له ده‌مارگیریی بابه‌ته‌كه‌م بخوێنه‌وه .
4. تكا ده‌كه‌م له نه‌یارانی ( د . محمد شحرور ) دوور له ناوزڕاندن و ته‌كفیر بابه‌ته‌كه‌م بخوێنه‌وه .
5. تكایه هه‌ركه‌س ده‌یه‌وێ هه‌ڵسه‌نگاندن بۆ خوێندنه‌وه‌كه‌م بكات پێویسته گشت به‌شه‌كانی بابه‌ته‌كه‌م بخوێنێته‌وه .
6. تكایه هه‌ركه‌س ده‌یه‌وێ به‌شداری بكات له گفتوگۆ ده‌بێت ( به‌ڵگه ، ده‌ق ) بێنێته‌وه نه‌ك هه‌ر به ره‌هایی قسه بكات .
7. تكایه هه‌ركه‌س به‌شداری بكات به ( جنێودان ، ناوزڕاندن ، ته‌كفیر ، ته‌قدیس ) ئه‌وه من لێی به‌رپرسیارنیم و ئه‌گه‌ر زۆر ناڕێك بێت ده‌سڕێته‌وه .
تكایه : ئه‌و بابه‌ته بۆ حیوار و موناقشه‌یه و هه‌ركه‌س حه‌ز بكات ده‌توانێت به‌شداری بكات .
ناسینی بڕگه‌كانی ( منهج )ی نووسه‌ر بناغه‌ی تیگه‌یشتن و هه‌ڵسه‌نگاندنه و هه‌روه‌ها ده‌روازه‌یه بۆ دۆزینه‌وه‌ی خاڵه جوان و به‌هێزه‌كانی هه‌ر نووسینێك .
لێره‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌م به خاڵ ئاڕاسته‌ی نووسه‌ر به‌یان بكه‌م و هه‌روه‌ها ده‌رهاوێشته‌ی ئه‌و ئاڕاسته‌یه :
لێره‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌م به خاڵ ئاڕاسته‌ی نووسه‌ر به‌یان بكه‌م و هه‌روه‌ها ده‌رهاوێشته‌ی ئه‌و ئاڕاسته‌یه :
یه‌كه‌م : بڕگه‌كانی ( منهج )ی نووسه‌ر
قواعد التأویل
1. زمان
أ . ( الترادف ) هاوواتا بوونی نییه .
ب . گه‌ڕانه بۆ مانای ره‌سه‌نی وشه .
ج . ( الأضداد ) واتا : ( وشه‌یه‌ك ( كردار ) دوو مانای پێچه‌وانه‌ی هه‌بێت ) بوونی هه‌یه .
د . وشه خزمه‌تكاری مانایه و هه‌ربۆیه گه‌ر مانا بێته‌دی وشه و رسته زۆر گرنگ نییه .
2. بابه‌تی ( التنزیل ، الإنزال )
3. بابه‌تی ( الترتیل ) واتا كۆكردنه‌وه‌ی كۆی ئایات ده‌رباره‌ی بابه‌تێك .
4. بابه‌تی ( عدم التغضیة ) به‌پچڕاندنی بابه‌ت له ( سیاق )و هه‌روه‌ها نه‌پچڕاندنی كۆی ئایاتی بابه‌تێك له یه‌كتری .
5. بابه‌تی ( أسرار مواقع النجوم ) .
دیاره له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا هه‌وڵیداوه دوو تێۆر ( النظرية ) بكاته بناغه‌ی خوێندنه‌وه‌ی بۆ كۆی بابه‌ته‌كانی قورئان .
1. بیردۆزه‌ی په‌ره‌سه‌ندن
2. تیۆری دیالیكتیكی ( التناقض ) .
بڕگه‌ی دووه‌م : خاڵه جوان و به‌هێزه‌كان
1. نووسه‌ر پشبه‌ستن به‌وانه هه‌ڵساوه پێناسه و ناوه‌ڕۆكی خۆی به‌خشیووه به‌وانه‌ی خواره‌وه :
( الكتاب , القرآن , أم الكتاب , الفرقان , المحكم , المتشابه , التنزيل , الإنزال , السبع المثاني , الترتيل , القدر , القضاء , النبي النبوة , الرسول الرسالة ... )
بێگومان دیدی نوێی ده‌رباره‌ی ئه‌وانه ده‌ربڕیووه و بۆته مایه‌ی سه‌رنجڕاكێشانی خوێنه‌ران و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌ندێ تێگه‌یشتن و چه‌مكی باو و بڵاو .
2. نووسه‌ر هه‌وڵیداوه پایه‌ندبێت به‌و بڕگانه‌ی بۆ خۆی داڕشتووه .
3. نووسه‌ر به شێوه‌یه‌كی ( منهج )ی كاره‌كه‌ی خۆی ئه‌نجامداوه .
4. نووسه‌ر به ( منهج )ی خۆی بۆ گشت بواره‌كانی ( ئیمان ، الشعائر ، الأحكام ، الحدود ، القصص ، النبوة ، الرسالة ... ) كردووه .
5. نووسه‌ر به واتای وشه دیدێكی نوێ ده‌رباره‌ی خوێندنه‌وه‌ی قورئان ده‌خاته‌ڕوو .
6. نووسه‌ر به ئایات دیدی خۆی به‌یان ده‌كات و هه‌روه‌ها ته‌نیا له رێگای قورئانه‌وه به‌ڵگه‌ی سه‌ڵماندنی بۆچوونه‌كانی ده‌رده‌خات .
پێناسه‌ی ( شحرور ) بۆ زاراوه سه‌ره‌كییه‌كان و نه‌پێكانه‌كانی له ده‌رخستنی ناوه‌ڕۆكی ئه‌واندا ( القرآن , الكتاب , أم الكتاب , المحكم , المتشابه ، النبوة ، الرسالة ... )
پێناسه‌كانی ( شحرور ) بۆ ئه‌و زاراوانه :
1. الكتاب : له سوڕه‌تی ( الفاتحة ) تاوه‌كو له سوڕه‌تی ( الناس ) له خۆیداگرتووه ، یاخود به واتایه‌كی تر كۆی ئایاتی خودای گه‌وره ناوزه‌دكراوه به ( الكتاب ) .
2. القرآن : ته‌نیا ئایاتی ( القصص )و هه‌روه‌ها ئایاتی ( ملكوت السموات و الأرض ) له‌خۆیداگرتووه ، كه‌واته لای ( شحرور ) له سوڕه‌تی ( الفاتحة ) تاوه‌كو سوڕه‌تی ( الناس ) ناوزه‌د نه‌كراوه به ( القرآن ) . كورته‌كه‌ی زاراوه‌ی ( القرآن ) ناوه بۆ به‌شێك له ئایاتی ( الكتاب ) نه‌ك بۆ كۆی ئایاتی ( الكتاب ) .
3. أم الكتاب : ته‌نیا بابه‌تی ( العبادات ، الأحكام ، الحدود ، القیم ، الفرقان ، الصراط المستقیم ) ، واتا ئه‌وانه‌ی له ئایاتی ( القرآن ) نییه . كه‌واته ( أم الكتاب ) به‌شێكه له ( الكتاب ) .
لێره‌دا هه‌وڵ ده‌ده‌م هه‌ڵه‌كانی ( شحرور ) له‌و پۆڵینكردن و پێناسانه به خاڵ بخه‌مه‌ڕوو .
یه‌كه‌م : زاراوه‌ی ( الكتاب )
1. زاراوه‌ی ( الكتاب ) له كۆی ئایاتی خودای گه‌وره ( 175 ) جارهاتووه به‌و شێوه‌یه . ( بێگومان به شێوه‌ی كتاب ؛ واتا به ( النكرة ) چه‌نده‌ها جارهاتووه ) .
2. زاراوه‌ی ( الكتاب ) له به‌شی ( المشترك ) هاوبه‌شدایه ؛ واتا بۆ چه‌ند شت به‌كارهاتووه نه‌ك ته‌نیا بۆ شتێكی دیاریكراو .
3. زاراوه‌ی ( الكتاب ) بۆ ئه‌وانه‌ی خواره‌وه به‌كارهاتووه :
أ . زاراوه‌ی ( الكتاب ) بۆ ئه‌و په‌ڕاوه به‌كارهاتووه كه فه‌رمایشتی خوایی تێدا تۆماركراوه و بێگومان ئه‌وه‌ش لای خۆیه‌تی .
ب . زاراوه‌ی ( الكتاب ) بۆ كۆی ئه‌و په‌یامانه به‌كارهاتووه كه بۆ پێغه‌مبه‌رانی پێشووتربۆیان هاتووه .
ج . زاراوه‌ی ( الكتاب ) بۆ ئه‌و په‌ڕاوه به‌كارهاتووه كه كۆی په‌یامی پێغه‌مبه‌رانی له‌خۆیداگرتووه و ئه‌وه‌ش لای خودای گه‌وره پارێزراوه .
د . زاراوه‌ی ( الكتاب ) هه‌ركات به‌و شێوه‌یه بێت ( الكتاب و الحكمة ) ئه‌وه واتا : ئه‌وه‌ی نوسراوه وه‌ك فه‌رمانی خوایی له‌سه‌ر به‌نده‌كان بۆ جیبه‌جێكردن .
ھ . زاراوه‌ی ( الكتاب ) به‌كارهاتووه بۆ ئه‌و په‌ڕاوه‌ی كه كردار و حاڵی مرۆڤی تێدا تۆماركراوه و له رۆی دواییدا ده‌درێت ده‌ستی .
و . زاراوه‌ی ( الكتاب ) به‌كارهاتووه بۆ دواپه‌یامی خودای مه‌زن هه‌رچۆن به‌كارهاتووه بۆ په‌یامه‌كانی پێشووتر .
زاراوه‌ی ( الكتاب ) واتا په‌یامێكی ناوه‌ڕۆكدار و هه‌ڵگری ئاڕاسته و فه‌رمان ؛ بێگومان زاراوه‌ی ( الكتاب ) به‌كارهاتووه بۆ دواپه‌یامی خوایی به ( إعتبار )ی ئه‌وه‌ی هه‌ڵگری ئه‌و فه‌رمایشته خواییه كه پێویسته بۆ رێنمایی مرۆڤ .
لێره‌دا بۆمان ده‌ركه‌وت زاراوه‌ی ( الكتاب ) تایبه‌ت نییه و به‌ڵكو به‌كارهاتووه بۆ بابه‌تی هه‌مه‌جۆر به ( إعتبار )ی ئه‌وه‌ی په‌یامێكی له‌خۆیداگرتووه .
لێره‌دا بۆمان ده‌ركه‌وت زاراوه‌ی ( الكتاب ) تایبه‌ت نییه و به‌ڵكو به‌كارهاتووه بۆ بابه‌تی هه‌مه‌جۆر به ( إعتبار )ی ئه‌وه‌ی په‌یامێكی له‌خۆیداگرتووه .
دووه‌م : زاراوه‌ی ( القرآن )
1. زاراوه‌ی ( القرآن ) به‌و شێوه‌یه ( 50 ) به‌كارهاتووه و هه‌روه‌ها زاراوه‌ی ( قرآن ) به‌و شێوه‌یه ( 18 ) به‌كارهاتووه .
2. زاراوه‌ی ( القرآن ) له سوڕه‌ته‌كانی قۆناغی یه‌كه‌مدا هه‌یه و هه‌روه‌ها له‌سوڕه‌ته‌كانی قۆناغی دووه‌مدا هه‌یه .
3. زاراوه‌ی ( القرآن ) له‌و سوڕه‌تانه‌دا هاتووه كه باسی ( القصص ، ملكوت السموات و الأرض ) ده‌كه‌ن و هه‌روه‌ها له‌و سوڕه‌تانه‌دا هاتووه كه باسی ( العبادات ، الأحكام ، القیم ، الحدود ، الفرقان ، الحكمة ... ) ده‌كه‌ن .
4. ئایه‌تی ( أفلا یتدبرون القرآن ... ) دووجارهاتووه با به‌یه‌كه‌وه بزانین له كام سوڕه‌ت و كام سوڕه‌تدا هاتووه :
أ . له سوڕه‌تی ( النساء ) هاتووه ؛ كه ئه‌و سوڕه‌ته بابه‌تی ( العبادات ، الأحكام ، القیم ، الحلال ، الحرام ... ) له‌خۆیداگرتووه نه‌ك ( القصص ، ملكوت السموات و الأرض ) بۆچی ؟!
ب . له‌سوڕه‌تی ( محمد ) هاتووه ؛ كه ئه‌و سوڕه‌ته بابه‌تی سه‌ره‌كی ( القتال ) نه‌ك ( القصص ، ملكوت السموات و الأرض ) بۆچی ؟!
5. سوڕه‌تی ( الكهف ) سه‌رتاپای ( القصص ) كه به گومانی ( شحرور ) بێگومان ( القصص ) تایبه‌ته به ( القرآن ) كه‌چی خودای گه‌وره له سه‌ره‌تا ئه‌و سوڕه‌ته‌دا ده‌فه‌رمووێ : ( ٱلْحَمْدُ لِلَّهِ ٱلَّذِىٓ أَنزَلَ عَلَىٰ عَبْدِهِ ٱلْكِتَـٰبَ وَلَمْ يَجْعَل لَّهُۥ عِوَجَا ۜ ) الكهف . 1
ئه‌گه‌ر به گوێره‌ی پۆڵێنكردنی شحرور ) بێت ، ده‌بوایه خودای گه‌وره بفه‌رمووێ ( الحمد لله الذي أنزل على عبده القرآن ... ) چونكه كۆی ئه‌و سوڕه‌ت ( القصص ) ئه‌ی بۆچی ئاوایه ؟!
ئه‌گه‌ر به گوێره‌ی پۆڵێنكردنی شحرور ) بێت ، ده‌بوایه خودای گه‌وره بفه‌رمووێ ( الحمد لله الذي أنزل على عبده القرآن ... ) چونكه كۆی ئه‌و سوڕه‌ت ( القصص ) ئه‌ی بۆچی ئاوایه ؟!
6. خودای گه‌وره ده‌فه‌رمووێ : ( حمٓ @ وَٱلْكِتَـٰبِ ٱلْمُبِينِ @ إِنَّا جَعَلْنَـٰهُ قُرْءَ‌ٰنًا عَرَبِيًّۭا لَّعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ @ وَإِنَّهُۥ فِىٓ أُمِّ ٱلْكِتَـٰبِ لَدَيْنَا لَعَلِىٌّ حَكِيمٌ ) الزخرف، 1... 4
گه‌ر وردبینه‌وه له‌و ئایه‌ته زۆر به روونی بۆمان ده‌رده‌كه‌وێ كۆی ئه‌و په‌یامه‌ی دانراوه بۆ رێنمایی مرۆڤ ( الكتاب المبین ) كراوه به قورئان و هه‌روه‌ها هه‌ر ئه‌و قورئانه پارێزراوه له‌لای خودای مه‌زن له په‌ڕتووكی دایك .
7. خودای باڵاده‌ست ده‌فه‌رمووێ : ( إِنَّ ٱللَّهَ ٱشْتَرَىٰ مِنَ ٱلْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَ‌ٰلَهُم بِأَنَّ لَهُمُ ٱلْجَنَّةَ ۚ يُقَـٰتِلُونَ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ ۖ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّۭا فِى ٱلتَّوْرَىٰةِ وَٱلْإِنجِيلِ وَٱلْقُرْءَانِ ۚ وَمَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِۦ مِنَ ٱللَّهِ ۚ فَٱسْتَبْشِرُوا۟ بِبَيْعِكُمُ ٱلَّذِى بَايَعْتُم بِهِۦ ۚ وَذَٰلِكَ هُوَ ٱلْفَوْزُ ٱلْعَظِيمُ ) التوبة ، 111
ئه‌و ئایه‌ته چه‌ند بڕگه‌ی گرنگ و هه‌ستیاری له‌خۆیداگرتووه :
أ . ئه‌و ئایه‌ته له سوڕه‌تی ( التوبة ) كه ئه‌و سوڕه‌ته هه‌مووی باسی ( القتال ) كه‌چی زاراوه‌ی ( القرآن ) تێدایه نه‌ك ( أم الكتاب ) بۆچی ؟!
ب . خودای ده‌فه‌رمووێ : هه‌ر ( مؤمن )ێك له ( قتال )دا بكوژێت یاخود بكوژریت ئه‌وه جێگای به‌هه‌شته و ئه‌و به‌ڵێنه خواییه له ( ته‌وڕات ، ئینجیل ، قورئان )دایه . بۆچی ؟!
د . خودای زانا په‌یامی خۆی بۆ پێغه‌مبه‌ران ناوزه‌دكردووه به ( الكتاب ) به‌ڵام له كاتی باسی په‌یامه‌كان به‌یه‌كه‌وه هه‌ر دانه‌ی به ناوی خۆی ده‌رده‌خات ( ته‌ورات ، ئینجیل ، قورئان ) .
زاراوه‌ی ( القرآن ) تایبه‌ته به دواپه‌یامی خوایی نه‌ك زاراوه‌ی ( الكتاب ) به‌ڵكو زاراوه‌ی ( الكتاب ) هاوبه‌ش بۆ چه‌نده‌ها شتی به‌كارهاتووه و هه‌روه‌ها بۆ دواپه‌یامی خوایش به‌كارهاتووه به ( إعتبار )ی ئه‌وه‌ی هه‌ڵگری په‌یامی خواییه .
سێیه‌م . زاراوه‌ی ( أم الكتاب )
1. زاراوه‌ی ( أم الكتاب ) ته‌نیا سێ به‌كارهاتووه له قورئاندا به‌س .
2. زاراوه‌ی ( أم الكتاب ) دووجار بۆ ئه‌و ( كتاب )ه به‌كارهاتووه كه له‌لای خودای مه‌زنه و باسی ئه‌و قورئانه نییه كه ئێستا له‌به‌رده‌ستی ئێمه‌دایه .
( وَإِنَّهُۥ فِىٓ أُمِّ ٱلْكِتَـٰبِ لَدَيْنَا لَعَلِىٌّ حَكِيمٌ ) الزخرف ، 4
ده‌فه‌رمووێ ( لدینا ) كه‌واته لای خۆیه‌تی و به‌س .
( يَمْحُوا۟ ٱللَّهُ مَا يَشَآءُ وَيُثْبِتُ ۖ وَعِندَهُۥٓ أُمُّ ٱلْكِتَـٰبِ ) الرعد ، 39
ده‌فه‌رمووێ : ( عنده ) كه‌واته لای خۆیه‌تی .
3. ( هُوَ ٱلَّذِىٓ أَنزَلَ عَلَيْكَ ٱلْكِتَـٰبَ مِنْهُ ءَايَـٰتٌۭ مُّحْكَمَـٰتٌ هُنَّ أُمُّ ٱلْكِتَـٰبِ وَأُخَرُ مُتَشَـٰبِهَـٰتٌۭ ... ) آل عمران ، 7
أ . ئه‌و ئایه‌ته‌ی قسه‌ی یه‌كجار زۆری له‌سه‌ركراوه و لێكدانه‌وه‌ی هه‌ڵه‌ی بۆ كراوه له چه‌ند دیوێك .
ب .ئه‌و ئایه‌ته باسی كۆی ئایاتی قورئان نییه و به‌ڵكو باسی به‌شێك له ئایاتی قورئانه .
ج . ئه‌و ئایه‌ته كۆی قورئان ده‌به‌ش ناكات بۆ ( محكمات ، متشابهات ) به‌ڵكو دابه‌شی هه‌ندێ له ئایات ده‌كات بۆ ( أم الكتاب ، متشابهات الكتاب )
ھ . ئه‌و بڕگانه‌ی له سوڕه‌تی ( الإسراء ) به ( الحكمة ) ناوزه‌دكراوه و هه‌روه‌ها له‌سوڕه‌تی ( الأنعام ) به ( الوصایا ) ناوزه‌دكراوه ئه‌و ( أم الكتاب ) . ( بێگومان ئه‌وه‌ش حه‌وت بڕگه‌یه ) .
و . ئه‌و پێتانه‌ی ( الحروف ) له سه‌ره‌تای ( 29 ) سوڕه‌تدا هاتووه ، كه حه‌وت له‌وان ئایه‌تی سه‌ربه‌خۆن و یه‌كه‌م ئایه‌تی سوره‌ته‌كه‌ن ئه‌وانه‌ن ( متشابهات الكتاب )
4. زاراوه‌ی ( أم الكتاب ) له‌یه‌ك سوڕه‌تدا نه‌هاتووه كه ئه‌و سوره‌ته به‌شی سه‌ره‌كی باسی ( العبادات ، الأحكام ... ) بیت .
5. له‌یه‌ك ئایه‌تدا نه‌هاتووه خودای گه‌وره بفه‌رمووێ بابه‌تی ( العبادات ، الأحكام ، الحلال ... ) ئه‌وه ( أم الكتاب ) .
پێناسه‌ی زاراوه ( النبوة ، الرسالة ، المتشابه ، المحكم ) لای ( شحرور )و به‌كارهێنانی بۆ سه‌ڵماندنی بۆچوونه‌كانی و هه‌ره‌وه‌ها هه‌ڵه و نه‌پێكانی له‌و بواره‌دا.
1. زاراوه‌ی ( القرآن ) یه‌كسانه به ( النبوة ) یاخود به واتایه‌كی تر به‌نده‌ی خودا محمد ( علیه الصلاة و السلام ) به بڕگه‌كانی ( القرآن ) بۆته ( النبي )
2. زاراوه‌ی ( أم الكتاب ) به‌كسانه به ( الرسالة ) یاخود به واتایه‌كی تر به‌نده‌ی خودا محمد ( علیه الصلاة و السلام ) به بڕگه‌كانی ( أم الكتاب ) بۆته ( الرسول )
3. ( القرآن ) هه‌مووی ( متشابه ) یاخود به واتایه‌كی تر ئایاتی قورئان له ( متشابهات )ه ؛ ( متشابه : چه‌سپاوی ده‌ق و جووڵه‌ی ناوه‌ڕۆك و رێژه‌یی له تێگه‌یشتن ) .
4 . ( أم الكتاب ) هه‌مووی ( المحكم ) یاخود به واتایه‌كی تر بڕگه‌كانی ( أم الكتاب ) له ( محكمات )ه ؛ ( المحكم : یه‌ك مانا هه‌ڵده‌گرێ و یه‌ك مانا ده‌دات و جێگیره له به‌شی العبادات و الأخلاق ، به‌ڵام له به‌شی الأحكام و الحدود ده‌كه‌وێته بازنه‌ی الإجتهاد ) .
لێره‌دا هه‌ول ده‌ده‌م هه‌ڵه‌كانی ( شحرور ) له پۆڵێنكردن و ئه‌و پێناسانه به خاڵ بخه‌مه‌ڕوو :
یه‌كه‌م : ( القرآن ) به‌كسانه به ( النبوة ) .
1. زاراوه‌ی ( النبي ) بۆ پێغه‌مبه‌رمان له كۆی ئایات ( 32 )جار به‌كارهاتووه .
2. ( ئایات ) ژماره‌ی زۆری له به‌شی قورئانه و له قۆناغی یه‌كه‌م ئه‌وه‌ی دابه‌زیوه له قورئانه ( جوزئی عم و تبارك و الذاریات ، الأنعام ، الزمر ، الشعراء ، الأعراف ، یونس ، هود ... ) كه‌چی له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌دا پێغه‌مبه‌رمان ته‌نیا دووجار به ( النبي ) هاتووه . بۆچی ؟!
3. ( تلاوة الآيات ) له ديدى ( شحرور ) ده‌سته‌واژه‌ی ( ئایات ) ته‌نیا بۆ به‌شی ( القرآن ) به‌كارهاتووه ، كه‌واته ( تلاوه‌تی ئایات ) له كاری ( النبی ) چونكه ئه‌وه قورئانه و كه‌چی له هه‌موو په‌یامی خوایی ( تلاوه‌تی ئایات ) كاری ( الرسول ) نه‌ك ( النبی ) بۆچی ؟!
4. له قۆناغی دابه‌زینی ئایاتی خوایی كه به‌شی زۆری له ( أم الكتاب )و كه‌چی له‌و فۆناغه‌دا ده‌سته‌واژه‌ی ( النبی ) بۆ پێغه‌مبه‌رمان ( 30 )جار به‌كارهاتووه . گه‌ر پێناسه‌كه‌ی ( شحرور ) راست بوایه ئه‌وه ده‌بوو پێچه‌وانه بوایه . ئه‌ی بۆچی ؟!
5 . ( يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى الْقِتَالِ ... ) الأنفال ، 65
( يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ ۚ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۖ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ) التوبة ، 73
بابه‌تی ( القتال ، الجهاد ) له ( أم الكتاب ) كه‌چی به ( يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ ... ) هاتووه ، به‌ڵام به گوێره‌ی پۆڵێنكردنی ( شحرور )بێت ، ئه‌وه ده‌بوایه به ( یا أیها الرسول ... ) بوایه . ئه‌ی بۆچی ئاوایه ؟!
دووه‌م : ( أم الكتاب ) یه‌كسانه به ( الرسول )
1. زاراوه‌ی ( الرسول ) له كۆی ئایات ( 140 )جار به‌كارهاتووه بۆ پێغه‌مبه‌رمان .
2. زاراوه‌ی ( الرسول ) له قۆناغی یه‌كه‌م و دووه‌می دابه‌زینی ئایات به‌كارهاتووه بۆ پێغه‌مبه‌رمان به شێوه‌یه‌كی به‌رفراوان و هاوسه‌نگ .
3. زاراوه‌ی ( الرسول ) بۆ بڕگه‌كانی به‌شی ( القرآن ) و هه‌روه‌ها بۆ بڕگه‌كانی به‌شی ( أم الكتاب به‌كارهاتووه به شێوه‌یه‌كی یه‌كسان و به‌بێ جیاوازی .
4. ( وَقَالَ الرَّسُولُ يَا رَبِّ إِنَّ قَوْمِي اتَّخَذُوا هَٰذَا الْقُرْآنَ مَهْجُورًا ) الفرقان ، 30
گه‌ر ( القرآن ) یه‌كسانه به ( النبی ) بۆچی له‌و ئایه‌ته ( الرسول ) له‌گه‌ڵ ( القرآن ) هاتووه ؟ !
سێیه‌م . ( القرآن ) هه‌مووی ( متشابه )
1. خودای زانا له قورئاندا به ده‌ق ئایاتی خۆی دابه‌ش نه‌كردووه بۆ ( المحكم ، المتشابه ) .
2. پۆڵێنكردنی ئایاتی خودای گه‌وره بۆ ( المحكم ، المتشابه ) بۆچوونی زانایانی كۆن و نوێیه و بۆچوونێكی هه‌ڵه‌یه .
3. یه‌ك ئایه‌ت له قورئاندا نه‌هاتووه ئه‌وه ده‌ربخات كه به‌شی ( القرآن ) ئایاتی ( متشابهات )ه .
4 . له قورئاندا نه‌هاتووه ( القرآن المتشابه , قرآنا متشابها , آيات القرآن متشابهات , تشابهت آيات القرآن ... )
چواره‌م . ( أم الكتاب ) هه‌مووی ( المحكم )
1. ( وَيَقُولُ الَّذِينَ آمَنُوا لَوْلَا نُزِّلَتْ سُورَةٌ ۖ فَإِذَا أُنزِلَتْ سُورَةٌ مُّحْكَمَةٌ وَذُكِرَ فِيهَا الْقِتَالُ ۙ رَأَيْتَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ يَنظُرُونَ إِلَيْكَ نَظَرَ الْمَغْشِيِّ عَلَيْهِ مِنَ الْمَوْتِ ۖ فَأَوْلَىٰ لَهُمْ ) محمد ، 20
باسی ( القتال ) به ( سورة محكمة ) هاتووه ، كه‌واته ئایاتی ( الأحكام ) له ( المحكمات ) .
2. ( الر ۚ كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَّدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ ) هود ، 1
سوڕه‌تی ( هود ) سه‌رتاپای ( القصص )و خودای گه‌وره‌ش به ( أحكمت آياته ... ) باسی ده‌كات ، كه‌واته بابه‌تی ( القصص ) له ( المحكمات ) . كه‌چی ( شحرور ) ده‌ڵێت ( القصص ) هه‌مووی له ( المتشابهات ) بۆچی ؟!
3. ( يس @ وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ ) یس ، 1 ، 2
كۆی قورئان ( المحكم ) .
تێبینی :
1. بابه‌تی ( الإحكام ، المحكم ... ) خه‌سڵه‌ت و تایبه‌تمه‌ندییه بۆ كۆی ئایاتی په‌یامی خوایی ، واتا : ئه‌وه قورئانه‌ی له‌به‌رده‌ستی ئێمه‌یه هه‌مان ئه‌و قورئانه‌یه كه له‌لای خودای مه‌زنه له ( أم الكتاب ) .
2. بابه‌تی ( المتشابهات ، المتشابه ) رێسایه بۆ تێگه‌یشتنی له مانا و ناوه‌رۆكی ئایاتی خودای گه‌وره .
3. بابه‌تی ( المحكم ) به‌رامبه‌ر به ( المتشابه ) نییه .
4 . بابه‌تی ( المحكم ، المتشابه ) هیچ په‌یوه‌ندی نییه به روونی و ناڕوونی مانای ئایات .
نووسه‌ر پێویسته پابه‌ندبێت به‌و بنه‌مایانه‌ی بۆ خۆی داڕشتووه له كاتی خوێندنه‌وه‌ی هه‌ر زراوه و بابه‌تێك كه ئه‌نجامی ده‌دات . دیاره ( د . شحرور ) كۆمه‌ڵه بڕگه و رێسای بۆ خۆی دیاری كردووه و به‌ڵام به ته‌واوه‌تی پابه‌ند نه‌بووه و بگره هه‌ندی جار سه‌رپێچی كردووه .
لێره‌دا زاراوه‌ی ( الحق ) به نموونه وه‌رده‌گرین و به خال ده‌یخه‌ینه‌ڕوو :
1. لای ( شحرور ) ته‌نیا ئایاتی به‌شی ( القرآن ) زاراوه‌ی ( الحق ) بۆی به‌كارهاتووه و ته‌نیا ئه‌و به‌شه هه‌قه .
2. لای ( شحرور ) زاراوه‌ی ( الحق ) بۆ به‌شی ( أم الكتاب ) به‌كارنه‌هاتووه و ئه‌و به‌شه هه‌ق نییه .
هه‌له‌كانی ( شحرور ) له‌و بابه‌ته‌دا :
1. كۆی ئایاتی بابه‌تی ( الحق ) كۆنه‌كردۆته‌وه بۆ ده‌رخستنی دیوی راستیتی ئه‌و بابه‌ته .
2. راڤه‌ی ئایه‌تی كردووه به شێوه‌یه‌ك خزمه‌ت بكات به دیدی خۆی بۆ بابه‌ته‌كه .
3. ده‌رهێنانی ئایات له ( السیاق ) رێڕه‌وی خۆی .
ده‌رخستنی بابه‌تی ( الحق ) له ئایاتی خوایی به خاڵ :
1. ( تَنزِيلُ الْكِتَابِ لَا رَيْبَ فِيهِ مِن رَّبِّ الْعَالَمِينَ @ أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ ۚ بَلْ هُوَ الْحَقُّ مِن رَّبِّكَ لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّا أَتَاهُم مِّن نَّذِيرٍ مِّن قَبْلِكَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ ) السجدة ، 2،3
له‌و دوو ئایه‌ته‌دا به روون و تۆكمه‌یی بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه كۆی ئایاتی ( الكتاب ) راسته و هه‌قه ( هو الحق ) ئه‌و راناوه ( هو ) بواری ئه‌وه‌ی نه‌هێشتۆته‌وه واگومان ببردرێت كه هه‌ندێ هه‌قه و هه‌ندێ هه‌ق نییه و هه‌روه‌ها ( الكتاب ) به ( المعرفه ) هاتووه و كه‌واته كۆی ئایات ده‌گرێته‌وه . ئه‌ی چۆن ( شحرور ) واگومان ده‌بات ؟!
2. ( وَبِالْحَقِّ أَنزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ ۗ وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا مُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ) الإسراء،105
په‌یامی خوایی هه‌قی هه‌ڵگرتووه و به هه‌ق ئه‌و هه‌قه‌ی هێناوه .
3. ( وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۖ وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِن رَّبِّكَ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ) البقرة . 149
خودای گه‌وره فه‌رمانیداوه به‌وه‌ی رووبكرێته ( المسجد الحرام )و ئه‌و حوكمه‌شی به ( الحق ) ناوبردووه . ئه‌ی بۆچی ( شحرور ) واگومان ده‌بات زاراوه‌ی ( الحق ) بۆ ( الأحكام ) به‌كارنه‌هاتووه ؟!
4. ( مَّا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِّن قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ ۚ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ ۚ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ۚ ذَٰلِكُمْ قَوْلُكُم بِأَفْوَاهِكُمْ ۖ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ ) الأحزاب ، 4
خودای گه‌وره ره‌تی كردۆته‌وه هاوسه‌ر وه‌ك دایك دابنرێ و هه‌روه‌ها منداڵیك له تۆ نه‌بووبێت به منداڵی خۆتی دابنێت و خودا ده‌فه‌رمووێ من ( الحق ) هه‌ق و راستێتی ده‌ڵێم . دیاره ئه‌وانه ده‌كه‌وێته بابه‌تی ( الاحكام ، القیم )و خوداش وشه‌ی ( الحق ) به‌كارده‌هێنیت . ئه‌ی بۆچی ( شحرور ) ده‌ڵێت نابێت ؟!
5. ( هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ ) التوبة . 33
( يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ وَيَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ ) النور ، 25
( دین الحق ) ئه‌و رێگایه دروست و جوانه‌یه كه كرداری باش و ئه‌خلاقی به‌رز و ئاكاری سوودبه‌خش و له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش له رۆژی دوایی ( يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ ... ) پاداشت وه‌رده‌گرن
تێوری ( دیالیكتیك )و تێگه‌یشتنی ( شحرور ) له وشه‌ی ( حنیفا )و هه‌روه‌ها وشه‌ی ( المستقیم )و به‌كارهێنانی بۆ لێكدانه‌وه‌ی ناوه‌رۆكی ( القیم ، الأحكام ، الحدود ) به گوێره‌ی ئه‌و تیۆره .
لێره‌دا به خاڵ بۆچوونی ( شحرور ) ده‌خه‌مه‌ڕوو هه‌روه‌ها نه‌پێكانه‌كانی به‌یان ده‌كه‌م :
1. ( حنیفا ) لای ( شحرور ) ده‌بێته ( حال ) بۆ كۆی مه‌خلوقات ؛ واتا : مه‌خلوقات سروشتێكی لاده‌ر و به گۆڕانكاری هه‌یه و پێچبوونه‌وه‌ی هه‌یه به ریكی جووڵه ناكات .
2. مرۆڤ لای ( شحرور ) دارای سروشتێكی ( حنیفیة ) واتا : لاده‌ره و ده‌گوڕێت و پێچبوونه‌وه‌ی هه‌یه و جێگیر نییه .
3. ( المستقیم ) لای ( شحرور ) واتا ( ثوابت ) بنه‌ما جێگیر و نه‌گۆڕه‌كان ( الصراط المستقیم ) .
4. لای ( شحرور ) مرۆڤ به سروشتی خۆی ( حنیفیة )ی هه‌یه و پێویستی به رینماییه بۆ ( الصراط المستقیم ) ، بێگومان به گومانی ئه‌و مرۆڤ هه‌میشه له‌و دژه‌وانه‌دایه ( التناقض ، الصراع ) .
نه‌پێكانه‌كانی ( شحرور ) له تێڕوانینی بۆ ( حنیفا )و ( المستقیم ) .
یه‌كه‌م : (... حنیفا ...)
1. وشه‌ی ( حنیفا ) له قورئاندا ( 10 )جار به‌و شێوه هاتووه و له كۆی ئه‌و ( 10 )جاره‌دا ( 8 )جار له‌گه‌ڵ ناوی پێغه‌مبه‌ر ( إبراهیم ، علیه السلام ) هاتووه .
2. وشه‌ی ( حنیفا ) له قورئاندا ته‌نیا ( 2 )جار به كۆ هاتووه ( حنفاء ) .
3. وشه‌ی ( حنیفا ) له زماندا له ( حنف ، یحنف ، حنیفا ) هاتووه ، واتا : لادان و دووركه‌وتنه‌وه له شتێك .
4. له كۆی هه‌ر ( 12 )جاره‌كه وشه‌ی ( حنیفا ، حنفاء ) به ( حال ) هاتووه بۆ مرۆڤ ؛ واتا بارودۆخی مرۆڤ ده‌رده‌خات و له یه‌ك دانه‌ش باسی مه‌خلوقاتی تر نییه .
5. كڕۆكی و ناوه‌ڕۆكی ( حنیفا ، حنفاء ) واتا : لادان دووركه‌وتنه‌وه له ( الشرك ) هاوبه‌شدان و سه‌ره‌نجام هه‌ڵبژاردنی خودای گه‌وره به تاكه ئیلاھ و په‌رستراو .
( مَا كَانَ إِبْرَاهِيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلَٰكِن كَانَ حَنِيفًا مُّسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ) آل عمران ، 67
( وَأَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ ) یونس ، 105
( وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ ۚ وَذَٰلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ 9 البینة ، 5
6 . ( إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ حَنِيفًا ۖ وَمَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ) الأنعام ، 79
( شحرور ) له‌و ئایه‌ته‌دا واگومانی بردووه كه ( حنیفا ) تێدا ( حال )ی بۆ ( فطر ) بێگومان بۆ ئه‌و كرداره ( الله ) بكه‌ره ( فاعل )
ئایا ده‌گونجێ خودا ( حنیفا )بێت ؟! ( سبحان الله ) دیاره نه‌پێكانیكی زۆر روون و زه‌قه .
دیاره وشه‌ی ( حنیفا ) له‌و ئایه‌ته‌دا ( حال )ه بۆ پێغه‌مبه‌ر ( إبراهیم ، علیه السلام ).
كه‌واته ئه‌و بۆچوونه‌ی ( شحرور ) زۆر هه‌ڵه‌یه كه واگومان ده‌بات كه ( السموات و الأرض ) دارای ( طبیعة حنیقیة متغیرة )بێت .
6 . ( فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا ۚ فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا ۚ لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ۚ ذَٰلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ) الروم ، 30
( شحرور ) واگومان ده‌بات به گوێره‌ی ئه‌و ئایه‌ته مرۆڤ دارای ( فطره حنیفیة ) ئایا ئه‌و بۆچوونه له‌گه‌ڵ ئه‌و ئایه‌ته دروسته ؟! نه‌خێر
ناوه‌ڕۆكی ئایه‌ته‌كه : خودای گه‌وره سروشت ( فطرة ) سازاندووه به ئایین ( دین )ی خۆی ، یاخود به واتایه‌كی تر ( فطرة )ی مرۆڤ یه‌كسانه به ( الدین القیم ) .
وشه‌ی ( حنیفا ) له‌و ئایه‌ته‌دا ( حال )ه بۆ راناوی ( فأقم ) واتا ( أنت ) تۆ نه‌ك ( فطرة )ی مرۆڤ .
دووه‌م : ( المستقیم )
1. وشه‌ی ( المستقیم ) له قورئاندا ( 39 )جارهاتووه و له كۆی ئه‌و ( 39 )جاردا ته‌نیا له ( 4 ) ئایه‌ته‌دا وشه‌ی ( الصرط ، صراط )ی له‌گه‌ڵدا نییه ، كه‌واته وشه‌ی ( المستقیم ) له قورئاندا ( 35 )جار له‌گه‌ل وشه‌ی ( الصراط ، صراط ) هاتووه .
2. وشه‌ی ( صراط ) له زماندا بۆ رێگای فراوان و خۆش و ئاسان به‌كارهاتووه و هه‌روه‌ها وشه‌ی ( المستقیم ) له زماندا واتا : هێڵی راست و رێك و هیچ پێچ و لاری تێدا نه‌بێت .
3. ناوه‌ڕۆكی ( الصراط المستقیم ) ئه‌و رێگایه راست و رێكه‌یه هه‌ركه‌س له‌سه‌ری بڕوات ده‌گات به دۆستایه‌تی و ره‌زامه‌ندی خودای گه‌وره .
( الصراط المستقیم ) یه‌كسانه به كڕۆكی په‌یامی خوایی .
( الصراط المستقیم ) یه‌كسانه به كڕۆكی په‌یامی خوایی .
4. نێردراوانی خودای گه‌وره ( علیهم السلام ) هه‌موویان له‌سه‌ر ( الصراط المستقیم )بوون و خه‌ڵكیان بانگكردووه بۆ ئه‌وه‌ی خۆیان له‌سه‌ربوون .
5. شه‌یتان بڕیاریداوه مرۆڤ دووربخاته‌وه و لابدات له ( الصراط المستقیم )و له هه‌موو لایه‌ك بۆیان دێت .
6. ( الصراط المستقیم ) بڕگه‌كانی ( الإیمان ) له‌خۆیداگرتووه و هه‌روه‌ها بڕگه‌كانی ( العبادات ، القیم ، الأحكام ، الحدود ... )
7 . ( أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ ۖ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ @ وَأَنِ اعْبُدُونِي ۚ هَٰذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ ) یس ، 60 . 61
كه‌واته مرۆڤ له دوو حاڵه‌تی جیاوازه :
أ . به‌ندایه‌تیكردنی خودای مه‌زن و بێگومان ئه‌وه‌ش ( الصراط المستقیم ) .
ب . به‌ندایه‌تیكردنی شه‌یتانی وێل و بێگومان ئه‌وه‌ش ( الضلالة , الغي ) .
پوخته‌كه‌ی :
1. ناوه‌ڕۆكی ( حنیفا ) ئه‌وه ( حال )ه مرۆڤ بۆ خۆی وه‌ریده‌گرێت به‌وه‌ی لاده‌دات و دوورده‌كه‌وێته به شێوه‌یه‌كی بڕاوه و كۆتایی له ( الشرك ) هه‌نگاوده‌نێت به‌ره‌و ( لا إله إلا الله ) .
2. ( الصراط المستقیم ) هه‌ڵبژاردنی رێگای پێغه‌مبه‌ران و ده‌ستگرتنه پێیه‌وه به شێوه‌یه‌كی هه‌میشه‌یی و نه‌پچڕاوه ، هه‌ربۆیه خودای گه‌وره فه‌رمانیداوه به ( فاستقم كما أمرت .... ) .
تێبینی : له به‌شی داهاتوودا باسی به‌كارهینانی ( الحنیفیه و المستقیم ) ده‌كه‌ین له بڕگه‌كانی ( أم الكتاب ) .
زاراوه‌ی ( الحنیفیة ، الإستقامة ) به‌و پێناسه‌ی داڕێژراوه له‌لایان ( شحرور ) به‌كارهاتووه بۆ تێگه‌یشتن له بڕگه‌كانی ( أم الكتاب ) . لێره‌دا هه‌ول ده‌ده‌م بۆچوونه‌كه‌ی بخه‌مه‌روو به خاڵ :
1. ناوه‌ڕۆكی ( الحنیفیة ، الإستقامة ) له دژه‌وانانه ( النقیضان )و بێگومان ( الأحكام ، الحدود ) دژه‌وانه‌ی تێدایه .
2. دژه‌وانه‌ی ( الحنیفیة ، الإستقامة ) ( الأحكام ، الحدود ) جه‌ده‌لییه‌ته‌كی دروست كردووه .
3. تێگه‌یشتن له بابه‌تی ( الأحكام ، الحدود ) پێویسته له‌سه‌ر بنه‌مای ( الحنیفیة ، الإستقامة ) .
4. دبه‌شكردنی ( الحدود ) بۆ ( الحد الأدنی ، الحد الأعلی ، الحد الأدنی و الأعلی معا ... ) فراوانكردن و ته‌سكردنه‌وه‌ی بازنه‌ی ( الحلال ، الحرام ) .
هه‌ڵه‌كانی ( شحرور ) له‌و بابه‌ته :
1. ناوه‌ڕۆكی ( الحنیفیة ) هیچ په‌یوه‌ندی به سروشتی مرۆڤ نییه ؛ واتا : مرۆڤ دارای سروشتێكی ( حنیف ، حنیفیة ) لاده‌ر و به پێچبوونه‌وه نییه ، به‌ڵكو له‌سه‌ر ( الدین القیم ) .
2. ناوه‌ڕۆكی ( الحنیفیة ) هیچ په‌یوه‌ندی سروشتی گه‌ردوون نییه .
3 . ( حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالَاتُكُمْ وَبَنَاتُ الْأَخِ وَبَنَاتُ
الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ ... ) النساء ، 23
الْأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللَّاتِي أَرْضَعْنَكُمْ ... ) النساء ، 23
لای ( شحرور ) ئه‌وه له ( الحد الأدنی ) كه‌واته ده‌شێ گه‌ر له رێگای پزشكی زاندرا ( كچی مام ، كچی پوور ... ) زیانی هه‌یه بۆ هاوسه‌رگیریی ، ئه‌وه ده‌بێت قه‌ده‌غه بكرێ ( حه‌رام ) بكرێ .
لێره‌دا چه‌ند پرسیاریك سه‌رهه‌ڵده‌دات و هه‌ول ده‌ده‌م به خال به‌یانی بكه‌م :
أ . لای ( شحرور ) پێغه‌مبه‌رمان ( علیه الصلاة و السلام ) بۆی نییه له ده‌ره‌وه‌ی قورئان هیچ شتێك حه‌رام بكات . ئه‌ی چۆن ده‌شێ له ریگای پزیشكی شتیك حه‌رام بكرێ ؟!
ب . خودای زانا ده‌فه‌رمووێ ( وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۖ كِتَابَ
اللَّهِ عَلَيْكُمْ ۚ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَاءَ ذَٰلِكُمْ أَن تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُم مُّحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ ... )
اللَّهِ عَلَيْكُمْ ۚ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَاءَ ذَٰلِكُمْ أَن تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُم مُّحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ ... )
له‌و ئایه‌ته زۆر به روونی چه‌ند خاڵی ده‌رده‌كه‌وێ:
1. ( دایك ، كچ ، كچی برا ، كچی خوشك ، پوور ... ) هه‌مووی حه‌رام كراوه لێتان .
2. ئه‌و حه‌رامكراوانه به ( كتاب الله ) هاتووه ؛ واتا : أ. له‌لایان خودای گه‌وره نوسراوه و كۆتایی پێهاتووه . ب . ئه‌وانه ده‌كه‌ونه به‌شی ( و یعلمهم الكتاب و الحكمة ) .
3. ( ... و أحل لكم ما وراء ذلكم ... ) كه‌واته بێجگه له‌وانه‌ی باسكراوه ئه‌وه‌ی تر حه‌لاله .
پرسیار ئه‌وه‌یه : خودا به‌یانی كردووه بێجگه له‌وانه هه‌رچی هه‌یه حه‌لاله . ئه‌ی ( شحرور ) چۆن ریگا ده‌دات له رێگای پزیشكی حه‌لالێك حه‌رام بكرێ ؟!
( شحرور ) له‌سه‌ر بنه‌مای ( الحنیفیة ) واتا ( لادان و گۆرانكاری ) كه‌واته گۆڕانكاری له‌سه‌ر ئه‌حكام ده‌شێ رووبدات و هه‌ربۆیه لای وایه ده‌گونجێ بابه‌تی حه‌رام فراوان بكرێ . دیاره ( شحرور ) لای وایه ( حه‌لال ، حه‌رام ) تایبه‌ته به خودای گه‌وره ، ئه‌ی بۆچی كه‌وتۆته ئه‌و دژه‌وانه ( التناقض ) ؟!
بیردۆزه‌ی په‌ره‌سه‌ندن لای ( شحرور ) یه‌ك له بنه‌ما سه‌ره‌كییه‌كانه و به‌وه‌وه لێكدانه‌وه بۆ پرسه گرنگ و بنچینییه‌كانی قورئان ده‌كات و هه‌روه‌ها لای ئه‌و وه‌ك بنچه‌كی ( أصل ) به‌ڵگه‌نه‌ویست وه‌رگیراوه .
مرۆڤ له دیدی ( شحرور ) سه‌ره‌تا وه‌ك ئاژه‌ڵه‌كانی تر بووه ، یاخود به واتایه‌كی تر مرۆڤ ئاژه‌ڵ بووه و هاوشێوه‌ی ئاژه‌له‌كان ژیاوه و كاری خوێنڕشتن و هه‌روه‌ها تێكده‌رانه‌ی ئه‌نجامداوه و بێگومان لای ئه‌و زاراوه‌ی ( بشر ) به‌كارهاتووه بۆ ئه‌و جۆره له ئاژه‌ڵه‌كان . ئینجا دوای هه‌زاران ساڵ ئه‌و ( بشر )ه له‌ڕێگای په‌ره‌سه‌ندن بۆته به ( الإنسان )و بێگومان لای ( شحرور ) مرۆڤ ( الإنسان ) یه‌كسانه به ( بشر + و نفخت فیه من روحی ) .
پرسی ( ئاده‌م ) دوو خاڵی گرنگ و هه‌ستیاری تێدایه له دیدی ( شحرور ) :
مرۆڤ له دیدی ( شحرور ) سه‌ره‌تا وه‌ك ئاژه‌ڵه‌كانی تر بووه ، یاخود به واتایه‌كی تر مرۆڤ ئاژه‌ڵ بووه و هاوشێوه‌ی ئاژه‌له‌كان ژیاوه و كاری خوێنڕشتن و هه‌روه‌ها تێكده‌رانه‌ی ئه‌نجامداوه و بێگومان لای ئه‌و زاراوه‌ی ( بشر ) به‌كارهاتووه بۆ ئه‌و جۆره له ئاژه‌ڵه‌كان . ئینجا دوای هه‌زاران ساڵ ئه‌و ( بشر )ه له‌ڕێگای په‌ره‌سه‌ندن بۆته به ( الإنسان )و بێگومان لای ( شحرور ) مرۆڤ ( الإنسان ) یه‌كسانه به ( بشر + و نفخت فیه من روحی ) .
پرسی ( ئاده‌م ) دوو خاڵی گرنگ و هه‌ستیاری تێدایه له دیدی ( شحرور ) :
1. ( ئاده‌م ) له نێو ( بشر )دا هه‌ڵبژێردرواوه و پرۆسه‌ی ( و نفخت فیه من روحی ) بۆ كراوه و بووه به ( الإنسان ) .
2. ( ئاده‌م ) ناوی تاكه كه‌س نییه و به‌ڵكو ( إسم الجنس )، واتا : وه‌ك ناوی نه‌ته‌وه‌یه‌كه بۆ چه‌نده‌ها كه‌س .
پوخته‌كه‌ی : گرووپێك له ( بشر ) هه‌ڵبژێردراون و پرۆسه‌ی ( و نفخت فیه من روحی ) بۆ ئه‌وان ئه‌نجامدراوه و ناسراون به ( ئاده‌م ) .
نه‌پێكانه‌كانی ( شحرور ) له‌و بابه‌ته :
1. پۆڵینكردنی ( بشر ) له ده‌سته‌ی ئاژه‌له‌كان و هه‌روه‌ها گومانبردن به‌وه‌ی گوایه سه‌ده‌ها ملێۆن ساڵی خایاندووه تاوه‌كو ئه‌و ( بشر )ه له‌ڕێگای په‌ره‌سه‌ندن بووه به ( الإنسان ) .
2. هه‌ژماركردنی ناوی ( ئاده‌م ) به ناوی ره‌گه‌ز ( إسم الجنس ) كه مایه‌ی پرسیار و حه‌په‌سانه !
دیاره وه‌ڵامی ئه‌وه زۆر روون و ئاسانه بۆ كه‌سێك شاره‌زای قورئان بێت و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا وه‌لامه‌كه كه‌مێك درێژده‌رده‌چێت ، به‌ڵام هه‌ول ده‌ده‌م به كورتی وه‌لام بده‌مه‌وه .
یه‌كه‌م : بابه‌تی ( بشر ، الإنسان )
1. وشه‌ی ( بشر ، الإنس ، الإنسان ) بۆ یه‌ك جۆر له مه‌خلوقی خودای گه‌وره به‌كارهاتووه له قورئاندا به ( إعتبار )ی هه‌مه‌جۆر .
2. ( وَمِنْ ءَايَـٰتِهِۦٓ أَنْ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٍۢ ثُمَّ إِذَآ أَنتُم بَشَرٌۭ تَنتَشِرُونَ ) الروم ، 20
به ( كم ، أنتم ، تنتشرون ) كه‌واته ئه‌وه باسی ئیمه‌یه ، ئه‌ی بۆ نافه‌رمووێ ( خلقهم ، إذا هم ، ینتشرون ) ؟!
2. ( وَلَقَدْ خَلَقْنَا ٱلْإِنسَـٰنَ مِن صَلْصَـٰلٍۢ مِّنْ حَمَإٍۢ مَّسْنُونٍۢ ) الحجر ، 26
( وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَـٰٓئِكَةِ إِنِّى خَـٰلِقٌۢ بَشَرًۭا مِّن صَلْصَـٰلٍۢ مِّنْ حَمَإٍۢ مَّسْنُونٍۢ ) الحجر،28
وشه‌ی ( بشر ، الإنسان ) به‌یه‌ك شێوه باس ده‌كات له‌ڕووی خه‌لقكردنی بۆچی ؟!
3. ( إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَـٰٓئِكَةِ إِنِّى خَـٰلِقٌۢ بَشَرًۭا مِّن طِينٍۢ ) ص ، 71
( ٱلَّذِىٓ أَحْسَنَ كُلَّ شَىْءٍ خَلَقَهُۥ ۖ وَبَدَأَ خَلْقَ ٱلْإِنسَـٰنِ مِن طِينٍۢ ) السجدة ، 7
باسی خه‌لقی ( بشر ، الإنسان ) وه‌ك یه‌كتری له قوڕ كراوه بۆچی ؟!
4. تێكڕای پێغه‌مبه‌ران ( علیهم السلام ) به ( بشر ) ناویان هاتووه .
5. پێغه‌مبه‌ران ( بشر )ن و له حاڵه‌تی ( بشر )ی سروشیان ( وحی ) بۆ هاتووه ، كه‌چی لای ( شحرور ) ( بشر )بوون ته‌نیا دیوه فیسۆلرجییه‌كه‌یه .
6 . وشه‌ی ( بشر ) له قورئاندا ( 37 )جارهاتووه و ته‌نیا ( 5 )جار به ( البشر ) هاتووه و به‌ڵام وشه‌ی ( الإنسان ) له قورئاندا ( 65 )جارهاتووه و ته‌نیا یه‌ك جار به ( إنسان ) هاتووه .
7. وشه‌ی ( بشر ) گوزارشت له حاڵه‌تی تاكه كه‌سێتی ده‌كات و به‌شی هاوبه‌شی مرۆڤ ده‌خاته‌ڕوو له‌ده‌ركه‌وته‌ی جه‌سته‌یی و بژیویی و رۆیشتن و نووستن و له‌دایكبوون و مردن .
8. وشه‌ی ( الإنسان ) گوزارشت له حاڵه‌تی سروشت و خواست و هه‌ڵوێست و ئاڕاسته و هه‌ڵسوكه‌وتی خودی مرۆڤ ده‌كات .
9. ( بشر ، الإنسان ) یه‌ك مه‌خلوقن له‌رووی خه‌لقی یه‌ك شتن و هیچ جیاوازی له‌نیوانیدا نییه و له كاتی باسی تاكه كه‌سێتی وشه‌ی ( بشر ) به‌كارهاتووه و له كاتی باسی سروشت و خه‌سله‌ته‌كانی خودی مرۆڤ وشه‌ی ( الإنسان ) به‌كارهاتووه .
10. یه‌كه‌م ( بشر ، الإنسان ) كه ( ئاده‌م )ه له ( طین ، حمأ مسنون ) خه‌لق كراوه .
11. ( ئاده‌م ) به قۆناغ خه‌لق كراوه وه‌ك یه‌كه‌م ( بشر ، الإنسان ) به‌ڵام هه‌رخۆیه‌تی و هه‌روه‌ها تاوه‌كو كۆی قۆناغه‌كان ته‌واونه‌بووه و هه‌ر له‌و شوینه‌دا ماوه‌ته‌وه ، هه‌رچۆن ئیمه به قۆناغ خه‌لق كراوین له نێو منداڵدانی دایكمان به‌بێ ئه‌وه‌ی ئه‌و ده‌ربچین له‌و شوێنه .
12 . ( ئاده‌م ) راسته‌وخۆ له‌لایان خودای مه‌زن خه‌لق كراوه ( قَالَ يَـٰٓإِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَىَّ ۖ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ ٱلْعَالِينَ ) ص ، 75
كه‌واته ( ئاده‌م ) به تاك له‌لایان خودای گه‌وره خه‌لق كراوه نه‌ك له‌ڕێگای په‌ره‌سه‌ندن و هه‌روه‌ها یه‌ك دانه‌یه نه‌ك زۆر .
تێڕوانینی ( شحرور ) بۆ پرسی ( ئاده‌م ) دوو بڕگه‌ی له‌خۆیداگرتووه :
1. ( ئاده‌م ) پێشووتر ( بشر )بووه و له پۆڵی ( صنف )ی ئاژه‌ڵه‌ندابووه و دوایی هه‌ڵبژێردراوه و كراوه به ( الإنسان ) .
2. ( ئاده‌م ) ناوی تاكه كه‌سێك نییه و به‌ڵكو ( إسم الجنس ) واتا : ( ئاده‌م ) ناوه بۆ چه‌نده‌ها كه‌س وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌ك .
وه‌ڵامی من بۆ نه‌پێكانه‌كانی ( شحرور ) :
یه‌كه‌م : ( ئاده‌م )ی ( بشر ، الإنسان )
1. ( إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن طِينٍ @ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ ) ص ، 71 ، 72
( قَالَ يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ ۖ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنتَ مِنَ الْعَالِينَ )
ص ، 75
ص ، 75
( الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ ۖ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِينٍ ) السجدة ، 7
( وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ مِن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ) الحجر ، 26
( وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن صَلْصَالٍ مِّنْ حَمَإٍ مَّسْنُونٍ ) الحجر،28
گه‌ر وردبینه‌وه له‌و ئایاتانه و هاوشێوه‌كانی ده‌گه‌ین به‌و خاڵانه‌ی خواره‌وه :
أ . خودای گه‌وره راسته‌وخۆ ( ئاده‌م )ی به خۆی خه‌لق كردووه به قۆناغ ، به‌ڵام به كۆی قۆناغه‌كان ( ئاده‌م ) به ته‌واوه‌تی بۆته ئه‌و تاكه مه‌خلوقه‌ی خودا ده‌یه‌وێ .
ب . ( ئاده‌م ) هه‌روه‌ك ( بشر ، الإنسان ) له ( الطین ، حمأ مسنون ) خه‌لق كراوه و دوایی ( رۆح )ی به به‌رداكردووه و ئینجا بۆته ئه‌و ( ئاده‌م )ه‌ی كه وه‌ك مرۆڤێك پێئكهاته‌ی خۆی هه‌بێت و كار و چاڵاكی ه‌نجام بدات .
دووه‌م : ( ئاده‌م ) ناوی تاكه كه‌سه نه‌ك ( إسم الجنس )
1. له كۆی ئایاتی قورئان ناوه‌ڕۆكی وشه‌ی ( ئاده‌م ) مانای تاه‌كه كه‌سی له‌خۆیداگرتووه .
2 . ( وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ ) البقرة ، 35
( وَيَا آدَمُ اسْكُنْ أَنتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ فَكُلَا مِنْ حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ @ فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطَانُ لِيُبْدِيَ لَهُمَا مَا وُورِيَ عَنْهُمَا مِن سَوْآتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهَاكُمَا رَبُّكُمَا عَنْ هَٰذِهِ الشَّجَرَةِ إِلَّا أَن تَكُونَا مَلَكَيْنِ أَوْ تَكُونَا مِنَ الْخَالِدِينَ @ وَقَاسَمَهُمَا إِنِّي لَكُمَا لَمِنَ النَّاصِحِينَ @ قَالَا رَبَّنَا ظَلَمْنَا أَنفُسَنَا وَإِن لَّمْ تَغْفِرْ لَنَا وَتَرْحَمْنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ) الأعراف ، 19 ... 23
گه‌ر وردبینه‌وه له‌و ئایاتانه و هاوشێوه‌كانی ده‌گه‌ین به‌و خاڵانه‌ی خواره‌وه :
أ . هه‌رچی راناو هه‌یه له‌گه‌ل كرداربێت یاخود له‌گه‌ڵ ناو بۆ ( ئاده‌م ) به‌كارهاتووه ، هه‌مووی به تاك ( المفرد ) هاتووه .
ب . هه‌رچی راناو هه‌یه به‌كارهاتووه بۆ ( ئاده‌م )و هاوسه‌ره‌كه‌ی هه‌ر هه‌مووی به دووانه‌یی ( المثنی ) هاتووه .
3. ( يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا ) النساء ، 1
زۆر روون و ئاشكرایه خه‌ڵك هه‌موو له یه‌ك نه‌فس خه‌لق كراوه و هه‌ر له‌و نه‌فسه‌ش هاوسه‌ره‌كه‌ی خه‌لق كراوه و كۆی گرۆی ئاده‌میزاد له‌و دووانه‌یه .
4. ( فَأَكَلَا مِنْهَا فَبَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِن وَرَقِ الْجَنَّةِ ۚ وَعَصَىٰ آدَمُ رَبَّهُ فَغَوَىٰ @ ثُمَّ اجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَتَابَ عَلَيْهِ وَهَدَىٰ ) طه ، 121،122
ئه‌و ئایه‌ته چه‌ند خاڵی گرنگی له‌خۆیداگرتووه :
أ . باسی ( ئاده‌م )و هاوسه‌ره‌كه‌ی به‌یه‌كه‌وه بێت به دووانه‌یی ( المثنی ) هاتووه ( فأكلا ، لهما ، سوآتهما ، طفقا ، یخصفان ، علیهما ) .
ب . باسی ( ئاده‌م ) به ته‌نیا بێت به تاك هاتووه ( عصی ، غوی ، اجتباه ، فتاب علیه ، هدی ) .
5. ( قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي خَالِقٌ بَشَرًا مِّن طِينٍ @ فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَنَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ ) ص ، 71 ، 72
گه‌ر وردبینه‌وه له‌و ئایاتانه ده‌گه‌ین به‌و خالانه‌ی خواره‌وه :
أ . زۆر به روون و زه‌قی تاكه كه‌سی ( ئاده‌م ) دیاره و ده‌ركه‌وتووه .
ب . گه‌ر ( ئاده‌م ) له قورئاندا ( إسم الجنس ) بۆچی خودای گه‌وره نافه‌رمووێ ( إنی خالق البشر @ فإذا سویتهم و نفخت فیهم من روحی ) .
6. گه‌ر ( ئاده‌م ) به‌ڕاستی ( إسم الجنس ) بۆچی یه‌ك دانه له‌وانه گوێڕایه‌ڵی خودای گه‌وره‌ی نه‌كرد ( و عصی آدم ربه ) هه‌ر هه‌مووی سه‌رپێچی فه‌رمانی خودای كردووه . پرسیار ئه‌وه‌یه ئاخۆ ئه‌وه چییه ؟!
7 . ( قَالَ أَرَأَيْتَكَ هَٰذَا الَّذِي كَرَّمْتَ عَلَيَّ لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلَىٰ يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَأَحْتَنِكَنَّ ذُرِّيَّتَهُ إِلَّا قَلِيلًا ) الإسراء ، 62
( أُولَٰئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِم مِّنَ النَّبِيِّينَ مِن ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِن ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا ۚ إِذَا تُتْلَىٰ عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَٰنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا ) مریم ، 58
له‌و دووئایه‌ته تاكه كه‌سێتی ( ئاده‌م ) به روونی ده‌رده‌كه‌وێ :
أ. راناوی ( هذا ، الذی )و هه‌روه‌ها ( ذریته ) راناوی ( هـ ) هه‌مووی ئه‌وه ده‌سه‌ڵمێنێت .
ب. ( ذريتة آدم , ذرية إبراهيم ) زۆر ئاشكرایه كه ( ئاده‌م ) هه‌روه‌ك ( إبراهیم ) تاكه كه‌س بووه و مندال و نه‌وه‌ی بۆ په‌یدابووه .
8 . ( إسم الجنس ) له قورئاندا راناوی كۆی له‌گه‌ل به‌كارهاتووه و هه‌روه‌ها له‌كاتی باسی ( الإسثناء ، المستثنی ) كۆی تێدا ده‌رده‌كه‌وی و هه‌روه‌ها له‌گه‌ل ( إسم الإشارة ، إسم الموصول ... ) .
ناوی ( ئاده‌م ) یه‌ك جاریش به گوێره‌ی ئه‌وانه به ( إسم الجنس ) بچێت .
ناوی ( ئاده‌م ) یه‌ك جاریش به گوێره‌ی ئه‌وانه به ( إسم الجنس ) بچێت .
ناوی ( ئاده‌م ) به هیچ شێوه‌یه‌ك ( إسم الجنس ) نییه و به‌لكو ناوی تاكه كه‌سییه ، ئه‌ی چۆن و بۆچی ئه‌و ناوه‌ی كردووه به ( إسم الجنس ) ؟!
د
إسماعيل نوری حسین
إسماعيل نوری حسین
ليست هناك تعليقات:
إرسال تعليق